Ο δρόμος προς την καθαρή υποκειμενικότητα
Μετά από το πράναγιαμ, τη ρύθμιση της αναπνοής, έρχεται το πράτυαχαρ, η αφαιρετικότητα.
Πράτυαχαρ είναι η επιστροφή, ο γυρισμός, η στροφή προς τα μέσα, ο ερχομός στο σπίτι. Μετά από το πράναγιαμ είναι δυνατό το πράτυαχαρ, επειδή το πράναγιαμ θα σου δώσει το ρυθμό. Γνωρίζεις τώρα ολόκληρο το φάσμα: γνωρίζεις με ποιο ρυθμό βρίσκεσαι πιο κοντά στο σπίτι σου και με ποιο ρυθμό απομακρύνεσαι πολύ από τον εαυτό σου. Όταν είσαι βίαιος, σεξουαλικός, θυμωμένος, όταν ζηλεύεις ή είσαι κτητικός, θα διαπιστώσεις ότι είσαι πολύ μακριά από τον εαυτό σου. Όταν είσαι ευσπλαχνικός, όταν αγαπάς, όταν προσεύχεσαι, όταν έχεις ευγνωμοσύνη, θα διαπιστώσεις ότι βρίσκεσαι πολύ κοντά στο σπίτι σου. Μετά από το πράναγιαμ, είναι δυνατό το πράτυαχαρ, η επιστροφή. Τώρα ξέρεις το δρόμο΄ ξέρεις τότε πώς να πας προς τα πίσω.
Έπειτα έρχεται το νταράνα. Μετά το πράτυαχαρ, όταν έχεις αρχίσει να επιστρέφεις πιο κοντά στο σπίτι σου, πιο κοντά στον εσώτατο πυρήνα σου, βρίσκεσαι ακριβώς στην πύλη τής ίδιας σου της ύπαρξης. Το πράτυαχαρ σε φέρνει κοντά στην πύλη΄ το πράναγιαμ αποτελεί τη γέφυρα από τα έξω προς τα μέσα. Το πράτυαχαρ, η επιστροφή, αποτελεί την πύλη, κι έπειτα υπάρχει η δυνατότητα τού νταράνα, της αυτοσυγκέντρωσης. Τώρα μπορείς να αποκτήσεις την ικανότητα να φέρνεις τον νου σου σε ένα αντικείμενο. Πρώτα, έδωσες κατεύθυνση στο σώμα σου΄ πρώτα έδωσες κατεύθυνση στη ζωική σου ενέργεια΄ τώρα δίνεις κατεύθυνση στη συνειδητότητά σου. Τώρα δεν μπορείς να επιτρέπεις στη συνειδητότητά σου να πηγαίνει οπουδήποτε και παντού. Τώρα χρειάζεται να την φέρεις στο στόχο. Ο στόχος αυτός είναι η αυτοσυγκέντρωση, το νταράνα: σταθεροποιείς τη συνειδητότητά σου σε ένα σημείο.
Όταν σταθεροποιείται σε ένα σημείο η συνειδητότητα, σταματούν οι σκέψεις, γιατί οι σκέψεις μπορούν να υπάρχουν μόνο όταν ταλαντεύεται η συνειδητότητά σου΄ από εδώ προς τα εκεί, από εκεί προς κάπου αλλού. Όταν πηδά συνεχώς η συνειδητότητά σου σαν ένας πίθηκος, τότε υπάρχουν πολλές σκέψεις και είναι γεμάτος από πλήθη όλος σου ο νους΄ σαν την πλατεία τής αγοράς. Υπάρχει τώρα η δυνατότητα, μετά το πράτυαχαρ, το πράναγιαμ, υπάρχει η δυνατότητα, μπορείς να αυτοσυγκεντρωθείς σε ένα σημείο.
Αν μπορείς να αυτοσυγκεντρωθείς σε ένα σημείο, τότε υπάρχει η δυνατότητα τού ντυάν. Με την αυτοσυγκέντρωση φέρνεις τον νου σου σε ένα σημείο. Με το ντυάν, εγκαταλείπεις κι εκείνο το σημείο επίσης. Τώρα είσαι εντελώς επικεντρωμένος, δεν πηγαίνεις πουθενά... γιατί αν πηγαίνεις κάπου, πηγαίνεις πάντα προς τα έξω. Ακόμη και μια μόνο σκέψη κατά την αυτοσυγκέντρωση είναι κάτι έξω από εσένα. Υπάρχει κάποιο αντικείμενο΄ δεν είσαι μόνος σου, υπάρχουν δύο. Ακόμη και κατά την αυτοσυγκέντρωση υπάρχουν δύο: το αντικείμενο κι εσύ. Μετά από την αυτοσυγκέντρωση, πρέπει να εγκαταλείψεις το αντικείμενο.
Όλοι οι ναοί σε οδηγούν μόνον έως την αυτοσυγκέντρωση. Δεν μπορούν να σε οδηγήσουν πέρα από αυτήν, επειδή όλοι οι ναοί έχουν μέσα τους ένα αντικείμενο: η εικόνα τού Θεού είναι ένα αντικείμενο πάνω στο οποίο αυτοσυγκεντρώνεσαι. Όλοι οι ναοί σε οδηγούν μόνον έως το νταράνα, την αυτοσυγκέντρωση. Γι΄αυτό ακριβώς, όσο πιο ψηλά προχωρεί μια θρησκεία, εξαφανίζεται ο ναός και η εικόνα. Αναγκαστικά εξαφανίζονται. Ο ναός πρέπει να είναι τελείως άδειος, ώστε να υπάρχεις μόνον εσύ εκεί΄ κανείς, κανείς άλλος, κανένα αντικείμενο: καθαρή υποκειμενικότητα.
Το ντυάν είναι καθαρή υποκειμενικότητα, στοχασμός΄ όχι στοχασμός κάποιου πράγματος, γιατί αν στοχάζεσαι κάτι, πρόκειται για αυτοσυγκέντρωση. Στα αγγλικά δεν υπάρχουν καλύτερες λέξεις. Concentration (αυτοσυγκέντρωση) σημαίνει ότι υπάρχει κάτι πάνω στο οποίο αυτοσυγκεντρώνεσαι. Ντυάν σημαίνει διαλογισμός: δεν υπάρχει τίποτε, έχουν φύγει τα πάντα, εσύ όμως βρίσκεσαι σε έντονη κατάσταση επίγνωσης. Το αντικείμενο το έχεις αφήσει, αλλά το υποκείμενο δεν έχει αποκοιμηθεί. Βαθιά συγκεντρωμένος, χωρίς κανένα αντικείμενο, επικεντρωμένος... όμως η αίσθηση τού ΄εγώ΄ θα επιμένει. Θα αιωρείται. Το αντικείμενο έχει πέσει, αλλά το υποκείμενο βρίσκεται ακόμη εκεί. Αισθάνεσαι ακόμη ότι είσαι.
Δεν πρόκειται για το εγώ σου. Στα σανσκριτικά έχουμε δυο λέξεις, αχανκάρ και ασμίτα. Αχανκάρ σημαίνει ΄εγώ είμαι.΄ Και ασμίτα σημαίνει ΄είμαι.΄ Απλή ΄κατάσταση τού είμαι.΄ Δεν υπάρχει κανένα εγώ, έχει απομείνει μόνο η σκιά του. Αισθάνεσαι ακόμη, κάπως, ότι είσαι. Δεν πρόκειται για σκέψη, γιατί αν πρόκειται για τη σκέψη τού ΄εγώ είμαι,΄ πρόκειται τότε για το εγώ σου. Στο διαλογισμό, το εγώ έχει τελείως εξαφανιστεί΄ όμως μια κατάσταση τού είμαι, ένα σκιώδες φαινόμενο, μια αίσθηση απλώς, αιωρείται τριγύρω σου, σαν ένα είδος πάχνης που αιωρείται τριγύρω σου το πρωί. Στο διαλογισμό, είναι πρωί. Ο ήλιος δεν έχει ανατείλει ακόμη, υπάρχει η πάχνη, βρίσκεται ακόμη εκεί το ασμίτα, η κατάσταση τού είμαι.
Ακόμη και τώρα μπορεί να πέσεις προς τα πίσω. Η παραμικρή ενόχληση, κάποιος σου μιλάει και ακούς, και ο διαλογισμός εξαφανίζεται΄ έχεις επιστρέψει στην αυτοσυγκέντρωση. Αν δεν ακούς απλώς αλλά έχεις αρχίσει και να το σκέφτεσαι επίσης, έχει τότε εξαφανιστεί ακόμη και η αυτοσυγκέντρωση΄ έχεις επιστρέψει στο πράτυαχαρ. Και αν όχι μόνο σκέφτεσαι αλλά έχεις επίσης ταυτιστεί με τις σκέψεις, έχει εξαφανιστεί το πράτυαχαρ΄ έχεις πέσει στο πράναγιαμ. Και αν σε έχει κυριεύσει τόσο πολύ η σκέψη ώστε να έχει χαθεί ο ρυθμός τής αναπνοής, έχει εξαφανιστεί το πράναγιαμ: έχεις πέσει στο ασάν. Αν όμως η σκέψη και η αναπνοή έχουν αναστατωθεί τόσο πολύ που το σώμα αρχίζει να τρέμει ή να γίνεται ανήσυχο, τότε έχει χαθεί το ασάν. Συνδέονται αυτά μεταξύ τους.
Μπορεί κανείς να πέσει από το επίπεδο τού διαλογισμού. Ο διαλογισμός είναι το πιο επικίνδυνο σημείο στον κόσμο, γιατί πρόκειται για το υψηλότερο σημείο από το οποίο μπορεί να πέσεις και μπορεί να πέσεις άσχημα. Στην Ινδία έχουμε μια λέξη, γιογκαμπράστα: αυτός που έχει εκπέσει από την Γιόγκα. Η λέξη αυτή είναι πάρα πολύ παράξενη. Και επαινεί και επικρίνει ταυτόχρονα. Όταν λέμε ότι κάποιος είναι γιόγκι, πρόκειται για μεγάλο έπαινο. Όταν λέμε ότι κάποιος είναι γιογκαμπράστα, πρόκειται και για επίκριση: ξέπεσε από τη Γιόγκα. Ο άνθρωπος αυτός είχε φτάσει έως κάπου στο διαλογισμό στην προηγούμενη ζωή του και έπειτα έπεσε κάτω. Από τον διαλογισμό υπάρχει ακόμη η δυνατότητα να πας πίσω στον κόσμο... λόγω του ασμίτα, λόγω της κατάστασης τού είμαι. Ο σπόρος είναι ακόμη ζωντανός. Μπορεί να βλαστήσει ανά πάσα στιγμή΄ έτσι λοιπόν το ταξίδι δεν έχει τελειώσει.
Όταν εξαφανιστεί και το ασμίτα, όταν δεν ξέρεις πια ότι είσαι, φυσικά είσαι, αλλά δεν υπάρχει στοχασμός πάνω σε τούτο, ότι ΄είμαι,΄ ή ακόμη και για την κατάσταση τού 'είμαι,' τότε συμβαίνει το σαμάντι, η έκσταση. Το σαμάντι σημαίνει ότι προχωρείς πέρα΄ τότε δεν επιστρέφεις ποτέ. Το σαμάντι είναι ένα σημείο χωρίς επιστροφή. Από εκεί δεν πέφτει κανείς. Ο άνθρωπος που βρίσκεται στο σαμάντι είναι θεός: αποκαλούμε τον Βούδα θεό, τον Μαχαβίρα θεό. Ο άνθρωπος που βρίσκεται στο σαμάντι δεν ανήκει πια σε τούτο τον κόσμο. Μπορεί να βρίσκεται μέσα σε τούτο τον κόσμο, αλλά δεν είναι πια αυτού του κόσμου. Δεν του ανήκει΄ είναι ξένος. Μπορεί να βρίσκεται εκεί, αλλά το σπίτι του βρίσκεται κάπου αλλού. Μπορεί να περπατά πάνω σε αυτή τη γη, αλλά δεν περπατά πια στη γη. Λένε για τον άνθρωπο τού σαμάντι ότι ζει μέσα στον κόσμο, αλλά ο κόσμος δεν ζει μέσα σε αυτόν.
Aυτά είναι τα οκτώ βήματα και οκτώ μέλη μαζί. Μέλη επειδή συνδέονται μεταξύ τους τόσο πολύ και τόσο οργανικά΄ βήματα επειδή πρέπει να τα περάσεις ένα-ένα. Δεν μπορείς να αρχίσεις από οπουδήποτε: πρέπει να αρχίσεις από το γιαμ [το πρώτο].
Osho, Yoga: A New Direction, Ομιλία #5
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
