Η γυμνή αλήθεια
Η γιόγκα αποτελεί μιαν απλή επιστήμη. Δεν είναι ούτε θεϊστική ούτε άθεη. Ο Παταντζάλι είναι πράγματι έξοχος, ένας άνθρωπος θαύμα. Δεν μιλά ποτέ για τον Θεό. Κι ακόμη κι αν αναφέρει καμιά φορά το Θεό, λέει και τότε ότι είναι αυτό μια από τις μεθόδους για να φτάσεις στο υπέρτατο στοιχείο΄ δεν υπάρχει Θεός. Αν πιστεύεις στο Θεό, είναι τούτο απλώς μια τεχνική, γιατί μέσω της πίστης σου στο Θεό, γίνεται δυνατό να υπάρξει η προσευχή΄ μέσω της πίστης σου στο Θεό, γίνεται δυνατό να παραδοθείς. Σημασία έχει η παράδοση και η προσευχή, όχι ο Θεός.
Ο Παταντζάλι είναι πραγματικά απίστευτος! Είπε ότι ο Θεός - η πίστη στο Θεό, η έννοια του Θεού - είναι κι αυτό μια από τις μεθόδους, ανάμεσα σε πολλές μεθόδους, για να φτάσεις στην αλήθεια. Ισβάρα πρανιντάν: η πίστη στο Θεό είναι απλώς ένα μονοπάτι. Δεν είναι όμως κάτι το αναγκαίο΄ μπορείς να διαλέξεις κάτι άλλο. Ο Βούδας φτάνει στην υπέρτατη πραγματικότητα χωρίς να πιστεύει στο Θεό. Διαλέγει ένα διαφορετικό μονοπάτι, όπου ο Θεός δεν είναι αναγκαίος.
Έχεις έρθει στο σπίτι μου κι έχεις περάσει από έναν ορισμένο δρόμο. Ο δρόμος εκείνος δεν αποτελούσε τον στόχο΄ είναι απλώς ένα όργανο. Μπορούσες να είχες φτάσει στο ίδιο σπίτι μέσω κάποιου άλλου δρόμου΄ άλλοι έφτασαν μέσω άλλων δρόμων. Στο δικό σου δρόμο μπορεί να υπάρχουν πράσινα δέντρα, μεγάλα δέντρα΄ σε άλλους δρόμους δεν υπάρχουν. Ο Θεός λοιπόν αποτελεί απλώς ένα μονοπάτι. Να θυμάσαι τη διάκριση: ο Θεός δεν αποτελεί τον στόχο, ο Θεός αποτελεί απλώς ένα από τα μονοπάτια.
Ο Παταντζάλι δεν αρνείται ποτέ΄ δεν κάνει ποτέ υποθέσεις. Είναι απολύτως επιστημονικός. Είναι δύσκολο να σκεφτούν οι χριστιανοί πώς μπόρεσε να φτάσει ο Βούδας στην υπέρτατη αλήθεια αφού δεν πίστευε ποτέ στο Θεό. Είναι δύσκολο να πιστέψουν οι ινδουϊστές πώς μπόρεσε να φτάσει ο Μαχαβίρα στη λύτρωση΄ δεν πίστεψε ποτέ στο Θεό.
Πριν αντιληφθούν την ύπαρξη των ανατολικών θρησκειών οι δυτικοί στοχαστές, καθόριζαν πάντοτε τη θρησκεία ως επικεντρωμένη γύρω από τον Θεό. Όταν γνώρισαν την ανατολική σκέψη και μετά συνειδητοποίησαν ότι υπήρχε ένας παραδοσιακός δρόμος, άθεος δρόμος, που φτάνει ως την αλήθεια, σοκαρίστηκαν: ήταν αδύνατο αυτό!
Ο Χ.Γ.Γουέλς έγραψε σχετικά με τον Βούδα ότι ο Βούδας είναι ο πιο άθεος άνθρωπος και όμως ο πιο θεϊκός. Δεν πίστεψε ποτέ στο Θεό και δεν θα πει ποτέ σε κανέναν να πιστέψει στο Θεό, ο ίδιος όμως αποτελεί το πιο έξοχο φαινόμενο εμφάνισης ενός θεϊκού όντος. Και ο Μαχαβίρα επίσης ταξιδεύει σε έναν δρόμο όπου ο Θεός δεν είναι αναγκαίος.
Ο Παταντζάλι είναι εντελώς επιστημονικός. Λέει ότι δεν έχουμε σχέση με τα μέσα΄ υπάρχουν χίλια δυο μέσα. Ο σκοπός είναι η αλήθεια. Ορισμένοι την πέτυχαν μέσω του Θεού, επομένως είναι εντάξει αυτό΄ να πιστεύεις στο Θεό και να πετύχεις το σκοπό, γιατί όταν πετύχεις το σκοπό, θα την πετάξεις την πίστη. Η πίστη λοιπόν είναι απλώς ένα όργανο. Αν δεν πιστεύεις, είναι εντάξει αυτό΄ μην πιστεύεις, ταξίδεψε στο δρόμο τής απουσίας πίστης και φτάσε στο σκοπό.
Δεν είναι ούτε θεϊστής ούτε άθεος. Δεν δημιουργεί κάποια θρησκεία, σου δείχνει απλώς όλους τους δρόμους που είναι δυνατό να πάρεις και όλους τους νόμους που ισχύουν για τη μεταμόρφωσή σου. Ο Θεός είναι ένας από τους δρόμους εκείνους΄ δεν αποτελεί αναγκαιότητα. Αν είσαι άθεος, δεν υπάρχει λόγος να μην είσαι θρησκευόμενος. Ο Παταντζάλι λέει ότι μπορείς κι εσύ να φτάσεις εκεί΄ ας είσαι άθεος΄ ας μην νοιάζεσαι για το Θεό. Αυτοί είναι οι νόμοι και αυτοί είναι οι πειραματισμοί΄ αυτός είναι ο διαλογισμός, πέρασε από μέσα του.
Δεν επιμένει σε κάποια αντίληψη. Ήταν πολύ δύσκολο. Γι΄αυτό ακριβώς οι Γιογκικές σούτρες τού Παταντζάλι είναι σπάνιες, μοναδικές. Δεν έχει ξανασυμβεί ποτέ πριν ένα τέτοιο βιβλίο και δεν υπάρχει καμιά δυνατότητα να υπάρξει και πάλι, διότι ό,τι μπορεί να γράψει κανείς για τη γιόγκα, το έγραψε εκείνος΄ δεν άφησε τίποτε. Κανείς δεν μπορεί να του προσθέσει τίποτα. Δεν θα υπάρξει ποτέ στο μέλλον η δυνατότητα να δημιουργήσει κανείς άλλο έργο σαν τις Γιογκικές σούτρες τού Παταντζάλι. Τελείωσε εντελώς τη δουλειά και μπόρεσε να το κάνει αυτό τόσο ολικά, επειδή δεν είναι ο ίδιος τμηματικός. Αν ήταν τμηματικός, δεν θα μπορούσε να το κάνει τόσο ολικά.
Ο Βούδας είναι τμηματικός, ο Μαχαβίρα είναι τμηματικός, ο Ιησούς είναι τμηματικός, ο Μωάμεθ είναι τμηματικός΄ έχουν έναν ορισμένο δρόμο. Η τμηματικότητά τους μπορεί να υπάρχει εξαιτίας σου΄ εξαιτίας μιας βαθιάς σκέψης για σένα, βαθιάς ευσπλαχνίας για σένα. Επιμένουν για κάποιο ορισμένο δρόμο΄ επιμένουν συνεχώς σε όλη τους τη ζωή. Λένε, ΄΄Όλοι οι άλλοι είναι λάθος΄ αυτός είναι ο σωστός δρόμος,΄΄ μόνο και μόνο για να δημιουργήσουν μέσα σου την πίστη. Είσαι τόσο άπιστος, είσαι τόσο γεμάτος από αμφιβολία, ώστε, αν πουν ότι αυτός ο δρόμος οδηγεί και ότι επίσης οδηγούν και οι δρόμοι των άλλων, τότε δεν θα ακολουθήσεις κανένα. Επιμένουν ότι οδηγεί εκεί μόνον ΄΄αυτός΄΄ ο δρόμος.
Δεν είναι αλήθεια. Αποτελεί απλώς ένα τέχνασμα για σένα... γιατί, αν αισθάνεσαι κάποια αβεβαιότητα για εκείνους, αν πουν, ΄΄Οδηγεί αυτός, οδηγεί κι εκείνος΄ είναι κι αυτός αληθινός, είναι κι εκείνος αληθινός,΄΄ θα γίνεις αβέβαιος. Είσαι ήδη αβέβαιος΄ χρειάζεσαι κάποιον που να είναι απόλυτα βέβαιος. Για να σου φανούν βέβαιοι, υποκρίθηκαν ότι είναι τμηματικοί.
Αλλά αν είσαι τμηματικός, δεν μπορείς να καλύψεις ολόκληρο το έδαφος. Ο Παταντζάλι δεν είναι τμηματικός. Ασχολείται πιο λίγο με σένα και πιο πολύ με τα προηγούμενα σχέδια τού δρόμου. Δεν χρησιμοποιεί κάποιο ψέμα΄ δεν χρησιμοποιεί κάποιο τέχνασμα΄ δεν συμβιβάζεται μαζί σου. Κανείς επιστήμονας δεν μπορεί να συμβιβαστεί.
Ο Βούδας μπορεί να συμβιβαστεί΄ έχει ευσπλαχνία. Δεν σε αντιμετωπίζει επιστημονικά. Έχει ένα πολύ βαθύ ανθρώπινο συναίσθημα για σένα... μπορεί να πει ακόμη και ψέματα για να σε βοηθήσει. Δεν μπορείς να καταλάβεις την αλήθεια΄ συμβιβάζεται εκείνος μαζί σου. Ο Παταντζάλι δεν συμβιβάζεται μαζί σου. Όποιο κι αν είναι το γεγονός, μιλάει για το γεγονός. Δεν κατεβαίνει ούτε ένα σκαλί για να σε συναντήσει΄ είναι απόλυτα ασυμβίβαστος. Η επιστήμη είναι κατ΄ανάγκην έτσι. Η επιστήμη δεν μπορεί να συμβιβαστεί΄ αλλιώς θα γίνει και η ίδια μια θρησκεία.
Διάβαζα για κάποιον χασίδ, έναν Εβραίο Δάσκαλο, τον Μπάαλ Σεμ. Ήταν ραβίνος σε κάποιο μικρό χωριό και όποτε υπήρχε κάποιο πρόβλημα, κάποια αρρώστια, κάποια συμφορά στο χωριό, πήγαινε στο δάσος. Πήγαινε σε ένα ορισμένο σημείο κάτω από ένα ορισμένο δέντρο και έκανε εκεί μια τελετουργία και μετά προσευχόταν στο Θεό. Συνέβαινε πάντα να φύγει η συμφορά από το χωριό, να εξαφανιστεί η αρρώστια από το χωριό΄ το πρόβλημα έφευγε.
Μετά πέθανε ο Μπάαλ Σεμ. Έτσι λοιπόν, ο διάδοχός του... Ήρθε και πάλι το πρόβλημα: το χωριό είχε δυσκολίες. Υπήρχε κάποια συμφορά και οι χωρικοί ζήτησαν από το διάδοχο, το νέο ραβίνο, να πάει στο δάσος και να προσευχηθεί στο Θεό. Ο νέος ραβίνος ταράχτηκε πολύ, γιατί δεν ήξερε το σημείο, το δέντρο ακριβώς. Δεν το γνώριζε, πήγε όμως... κάτω από κάποιο δέντρο. Άναψε φωτιά, έκανε την τελετουργία, προσευχήθηκε και είπε στο Θεό, ΄΄Κοίτα, δεν ξέρω το ακριβές σημείο όπου ερχόταν ο Δάσκαλός μου, ξέρεις όμως εσύ. Είσαι παντοδύναμος, είσαι πανταχού παρών, επομένως ξέρεις΄ έτσι λοιπόν δεν υπάρχει λόγος να αναζητήσω το ακριβές σημείο. Το χωριό μου έχει κάποιο πρόβλημα, άκουσε λοιπόν και κάνε κάτι.΄΄ Κι η συμφορά έφυγε!
Έπειτα, όταν πέθανε αυτός ο ραβίνος και ήρθε ο διάδοχός του, εμφανίστηκε και πάλι το πρόβλημα. Το χωριό περνούσε κάποια κρίση και ήρθαν σε κείνον. Ο ραβίνος ταράχτηκε: είχε ξεχάσει ακόμη και την προσευχή. Πήγε λοιπόν στο δάσος, διάλεξε κάποιο μέρος. Δεν ήξερε πώς να δημιουργήσει την τελετουργική φωτιά, έφτιαξε όμως κάπως μια φωτιά και είπε στο Θεό, ΄΄Άκου, δεν ξέρω πώς να φτιάξω την τελετουργική φωτιά και δεν ξέρω το ακριβές σημείο κι έχω ξεχάσει την προσευχή. Εσύ όμως είσαι παντογνώστης, επομένως ξέρεις ήδη΄ δεν υπάρχει λόγος. Κάνε λοιπόν ό,τι χρειάζεται.΄΄ Γύρισε πίσω και το χωριό πέρασε την κρίση.
Έπειτα πέθανε κι εκείνος. Ο διάδοχός του... Και το χωριό είχε πάλι δυσκολίες, ήρθαν λοιπόν σε κείνον. Καθόταν στην πολυθρόνα του. Είπε, ΄΄Δεν θέλω να πάω πουθενά. Άκου, εσύ βρίσκεσαι παντού. Δεν ξέρω την προσευχή, δεν ξέρω καμιά τελετουργία. Αλλά δεν έχει σημασία΄ το θέμα δεν είναι οι γνώσεις μου. Εσύ ξέρεις τα πάντα. Τι νόημα έχει να προσεύχομαι και τι νόημα έχει η τελετουργία και τι νόημα έχει το ορισμένο ιερό σημείο; Ξέρω μόνο την ιστορία των προκατόχων μου. Θα σου πω την ιστορία, ότι συνέβη αυτό την εποχή του Μπάαλ Σεμ, έπειτα ο διάδοχός του, έπειτα ο δικός του διάδοχος: αυτή είναι η ιστορία. Κάνε τώρα εσύ το σωστό΄ αρκεί αυτό.΄΄ Και η συμφορά εξαφανίστηκε. Λένε ότι του Θεού του άρεσε πάρα πολύ αυτή η ιστορία!
Οι άνθρωποι αγαπούν τις ιστορίες τους, το ίδιο κι ο Θεός των ανθρώπων και μέσα από τις ιστορίες μπορείς να ρίξεις κάποια φευγαλέα ματιά. Αλλά ο Παταντζάλι δεν χρησιμοποιεί ούτε μια παραβολή. Σου είπα, είναι Αϊνστάιν συν Βούδας - ένας πολύ σπάνιος συνδυασμός. Έχει την εσωτερική παρατήρηση τού Βούδα και τον μηχανισμό τού νου ενός Αϊνστάιν΄ και δεν είναι ούτε ο ένας ούτε ο άλλος.
O θεϊσμός αποτελεί την ιστορία΄ ο αθεϊσμός αποτελεί την αντι-ιστορία. Πρόκειται απλώς για μύθους, για παραβολές ανθρώπινης κατασκευής. Σε κάποιους αρέσει ο ένας, σε κάποιους αρέσει ο άλλος. Ο Παταντζάλι δεν ενδιαφέρεται για ιστορίες, δεν ενδιαφέρεται για μύθους. Ενδιαφέρεται για τη γυμνή αλήθεια. Δεν την ντύνει καν, δεν της βάζει κανένα ένδυμα΄ δεν την διακοσμεί. Δεν είναι αυτός ο δικός του τρόπος.
Osho, The Path of Yoga, Ομιλία #2
