Επιστροφή στο σπίτι
Τώρα λίγα πράγματα ακόμη.... Επειδή αποτελεί αυτό ένα πολύ κεντρικό φαινόμενο για τον Παταντζάλι, χρειάζεται να καταλάβεις λίγα πράγματα ακόμη.
Το γιαμ αποτελεί την γέφυρα ανάμεσα σε σένα και τους άλλους΄ αυτοσυγκράτηση σημαίνει να συγκρατείς τη συμπεριφορά σου. Το γιαμ είναι φαινόμενο ανάμεσα σε σένα και τους άλλους, σε σένα και την κοινωνία. Πρόκειται για μια πιο συνειδητή συμπεριφορά: δεν αντιδράς ασυνείδητα, δεν αντιδράς σαν ένα μηχάνημα, σαν ρομπότ. Γίνεσαι πιο συνειδητός΄ είσαι σε πιο πολλή εγρήγορση. Αντιδράς μόνο όταν υπάρχει απόλυτη ανάγκη΄ ακόμη και τότε προσπαθείς να είναι εκείνη η αντίδραση μια ανταπόκριση και όχι μια αντίδραση.
Η ανταπόκριση διαφέρει από την αντίδραση. Η πρώτη διαφορά είναι: η αντίδραση είναι αυτόματη΄ η ανταπόκριση είναι συνειδητή. Σε προσβάλλει κάποιος: αμέσως αντιδράς, τον προσβάλλεις κι εσύ. Δεν υπήρξε ούτε μιας στιγμής κενό ώστε να καταλάβεις: πρόκειται για αντίδραση. Ο άνθρωπος της αυτοσυγκράτησης θα περιμένει, θα ακούσει την προσβολή του, θα την σκεφτεί.
Ο Γκουρτζίεφ έλεγε συχνά ότι άλλαξε όλη του η ζωή επειδή την ώρα που πέθαινε ο παππούς του, ο Γκουρτζίεφ ήταν τότε εννέα χρονών, τον κάλεσε ο παππούς του και του είπε, ΄΄Είμαι φτωχός άνθρωπος και δεν έχω να σου δώσω τίποτε, θα ήθελα όμως κάτι να σου δώσω. Το μόνο πράγμα που μετέφερα σαν θησαυρό είναι τούτο, μου το έδωσε αυτό ο δικός μου πατέρας... Είσαι πολύ μικρός, αλλά να το θυμάσαι. Κάποια μέρα θα καταλάβεις΄ απλώς να το θυμάσαι. Κάποια μέρα θα καταλάβεις. Αυτή τη στιγμή δεν ελπίζω πως θα καταλάβεις, αν όμως δεν το ξεχάσεις, κάποια μέρα θα καταλάβεις. Εκείνο που είπε στον Γκουρτζίεφ είναι το εξής: ΄΄Αν σε προσβάλλει κάποιος, απάντησέ του αφού θα έχουν μεσολαβήσει εικοσιτέσσερις ώρες.΄΄
Έγινε τούτο ένα είδος μεταμόρφωσης, γιατί πώς γίνεται να αντιδράσεις μετά από εικοσιτέσσερις ώρες; Η αντίδραση χρειάζεται αμεσότητα. Ο Γκουρτζίεφ λέει, ΄΄ Με πρόσβαλλε κάποιος ή έλεγε κάποιος κάτι άσχημο κι εγώ έπρεπε να λέω, ΄΄Θα έρθω αύριο. Μόνο μετά από εικοσιτέσσερις ώρες μού επιτρέπεται να απαντήσω. Έχω δώσει υπόσχεση στον παππού μου΄ έχει πεθάνει και δεν μπορώ να πάρω πίσω την υπόσχεσή μου. Θα έρθω όμως.΄΄
Ο άνθρωπος ξαφνιαζόταν. Δεν καταλάβαινε τι συνέβαινε. Κι ο Γκουρτζίεφ το σκεφτόταν. Όσο πιο πολύ σκεφτόταν, τόσο πιο μάταιο τού φαινόταν. Μερικές φορές αισθανόταν ότι ο άνθρωπος είχε δίκιο΄ πως ό,τι του είχε πει ήταν αλήθεια. Τότε πήγαινε ο Γκουρτζίεφ και ευχαριστούσε τον άνθρωπο: ΄΄Έφερες στο φως κάτι που δεν το γνώριζα.΄΄ Μερικές φορές κατέληγε να δει ότι ο άνθρωπος έκανε εντελώς λάθος. Κι όταν κάνει εντελώς λάθος ο άνθρωπος, γιατί να νοιαστεί; Κανείς δεν νοιάζεται για τα ψέματα. Όταν νιώθεις πληγωμένος, θα πρέπει να υπάρχει εκεί κάποια αλήθεια΄ αλλιώς δεν νιώθεις πληγωμένος. Και τότε επίσης δεν είχε νόημα να πάει...
Είπε, ΄΄Έτσι συνέβη ώστε πολλές φορές δοκίμασα τη μέθοδο τού παππού μου και σιγά-σιγά εξαφανίστηκε ο θυμός.΄΄ Κι όχι μόνο ο θυμός΄ σιγά-σιγά απόκτησε επίγνωση τού ότι την ίδια τεχνική μπορούσε να τη χρησιμοποιήσει και για τα άλλα συναισθήματα: κι εξαφανίστηκαν όλα.
Ο Γκουρτζίεφ ήταν μια από τις υψηλότερες κορυφές που κατορθώσαμε στην εποχή μας, ήταν βούδας. Και το όλο ταξίδι ξεκίνησε με ένα πολύ μικρό βήμα, με την υπόσχεση που είχε δώσει σε έναν ετοιμοθάνατο γέροντα. Άλλαξε αυτό όλη του τη ζωή.
Το γιάμ είναι η γέφυρα ανάμεσα σε σένα και τους άλλους. Ζήσε συνειδητά΄ σχετίσου συνειδητά με τους ανθρώπους.
Κατόπιν τα άλλα δυο, το νιγιάμ και το ασάν΄ έχουν σχέση με το σώμα σου. Τρίτο, το πράναγιαμα είναι κι εκείνο μια γέφυρα. Όπως και το πρώτο, το γιαμ, αποτελεί γέφυρα ανάμεσα σε σένα και τους άλλους, τα άλλα δυο αποτελούν την προετοιμασία για μια άλλη γέφυρα΄ το σώμα σου προετοιμάζεται μέσω του νιγιάμ και του ασάν΄ κατόπιν το πράναγιαμ γίνεται η γέφυρα ανάμεσα στο σώμα και τον νου. Μετά, το πράτυαχαρ και το νταράνα αποτελούν την προετοιμασία του νου. Το ντυάν είναι και πάλι η γέφυρα ανάμεσα στον νου και την ψυχή. Και το σαμάντι αποτελεί την επίτευξη. Συνδέονται μεταξύ τους, είναι μια αλυσίδα΄ και αυτή είναι όλη η ζωή σου.
Πρέπει να αλλάξει η σχέση σου με τους άλλους. Πρέπει να μεταμορφωθεί ο τρόπος που σχετίζεσαι. Αν συνεχίσεις να σχετίζεσαι με τους άλλους με τον ίδιο τρόπο όπως έκανες πάντα, δεν υπάρχει δυνατότητα να αλλάξεις. Πρέπει να αλλάξεις τις σχέσεις σου. Παρατήρησε πώς συμπεριφέρεσαι στη σύζυγό σου ή στο φίλο σου ή στα παιδιά σου. Άλλαξέ το. Υπάρχουν χίλια δυο πράγματα που μπορείς να αλλάξεις στις σχέσεις σου. Αυτό είναι το γιαμ, ο έλεγχος΄ έλεγχος όμως, όχι καταπίεση. Μέσα από την κατανόηση έρχεται ο έλεγχος. Μέσα από την άγνοια, επιβάλλει κανείς και καταπιέζει. Κάνε πάντοτε το κάθε τι με κατανόηση και δεν θα βλάπτεις ποτέ τον εαυτό σου ή κάποιον άλλο.
Το γιαμ σημαίνει ότι δημιουργείς γύρω από τον εαυτό σου ένα ευχάριστο περιβάλλον. Αν είσαι εχθρικός προς τους πάντες, πολεμώντας, γεμάτος μίσος, θυμωμένος, πώς γίνεται να πας προς τα μέσα; Όλα αυτά τα πράγματα δεν θα σου επιτρέπουν να κινηθείς. Θα είσαι τόσο πολύ αναστατωμένος στην επιφάνεια που δεν θα είναι δυνατό να γίνει εκείνο το ταξίδι προς τα μέσα. Το γιαμ είναι η δημιουργία ενός ευχάριστου, φιλικού περιβάλλοντος γύρω σου. Όταν σχετίζεσαι με τους άλλους όμορφα, συνειδητά, δεν σου δημιουργούν προβλήματα στο εσωτερικό σου ταξίδι. Μετατρέπονται σε βοήθεια΄ δεν σε εμποδίζουν.
Αν αγαπάς το παιδί σου, τότε, όταν διαλογίζεσαι, δεν θα σε ενοχλεί. Θα λέει στους άλλους, ΄΄Κάνετε ησυχία. Ο μπαμπάς διαλογίζεται.΄΄ Αν όμως δεν αγαπάς το παιδί σου, είσαι απλώς θυμωμένος, τότε, όταν διαλογίζεσαι, θα δημιουργεί εκείνο κάθε είδους ενοχλήσεις. Θέλει να πάρει εκδίκηση, ασυνείδητα. Αν αγαπάς βαθιά τη σύζυγό σου, θα σε βοηθά εκείνη΄ αλλιώς δεν θα σου επιτρέπει να προσεύχεσαι, δεν θα σου επιτρέπει να διαλογίζεσαι΄ θα βγαίνεις έξω από τον έλεγχό της.
Ο άνθρωπος τού γιαμ ελέγχει τον εαυτό του, όχι τους άλλους. Στους άλλους δίνει ελευθερία. Εσύ προσπαθείς να ελέγχεις τους άλλους και ποτέ τον εαυτό σου. Ο άνθρωπος τού γιαμ ελέγχει τον εαυτό του, δίνει ελευθερία στους άλλους΄ αγαπά τόσο πολύ που μπορεί να δίνει ελευθερία, και αγαπά τον εαυτό του τόσο πολύ που ελέγχει τον εαυτό του. Αυτό χρειάζεται να το καταλάβουμε: αγαπά τον εαυτό του τόσο πολύ που δεν μπορεί να διασκορπίζει την ενέργειά του΄ χρειάζεται να της δίνει κατεύθυνση.
Έπειτα, το νιγιάμ και το ασάν είναι για το σώμα. Η τακτική ζωή είναι πολύ υγιής για το σώμα, επειδή το σώμα είναι ένας μηχανισμός. Το μπερδεύεις το σώμα αν ζεις ακανόνιστη ζωή. Σήμερα έφαγες το φαγητό σου στις μια η ώρα, αύριο θα φας στις έντεκα, μεθαύριο θα φας στις δέκα΄ το μπερδεύεις το σώμα. Το σώμα έχει ένα εσωτερικό βιολογικό ρολόι΄ κινείται με ένα μοτίβο. Αν τρως το φαγητό σου κάθε μέρα ακριβώς την ίδια ώρα, το σώμα είναι πάντα σε κατάσταση τέτοια που να καταλαβαίνει τι συμβαίνει. Και είναι έτοιμο γι΄αυτό που συμβαίνει΄ κυλούν τα υγρά στο στομάχι την σωστή στιγμή. Αλλιώς, όποτε θέλεις να φας φαγητό, μπορείς να φας, αλλά δεν θα κυλούν τα υγρά. Και αν φας φαγητό και δεν κυλούν τα υγρά, τότε η τροφή κρυώνει΄ τότε είναι δύσκολη η πέψη.
Τα υγρά πρέπει να βρίσκονται έτοιμα εκεί για να δεχθούν την τροφή όσο είναι ζεστή, τότε αρχίζει αμέσως η αφομοίωση. Μπορείς να αφομοιώσεις την τροφή μέσα σε έξι ώρες, αν είναι έτοιμα τα υγρά και περιμένουν. Αν δεν περιμένουν τα υγρά, τότε παίρνει δώδεκα με δεκαοκτώ ώρες. Τότε νιώθεις βαρύς, ληθαργικός. Τότε η τροφή σού δίνει ζωή, αλλά δεν σου δίνει καθαρή ζωή. Την νιώθεις σαν βάρος πάνω στο στήθος σου΄ προχωρείς με κάποιο τρόπο, σέρνεσαι. Η τροφή μπορεί να γίνει ενέργεια πολύ καθαρή, αλλά τότε χρειάζεται ζωή τακτική.
Πας για ύπνο κάθε μέρα στις δέκα η ώρα: το σώμα το γνωρίζει΄ ακριβώς στις δέκα η ώρα, το σώμα σού δίνει μια ειδοποίηση. Δεν λέω να σου γίνει έμμονη ιδέα΄ ότι πεθαίνει η μητέρα σου κι ακόμη και τότε να πας για ύπνο στις δέκα. Δεν λέω αυτό. Γιατί οι άνθρωποι μπορεί να αποκτήσουν έμμονες ιδέες... Πρέπει να κάνεις τα πάντα με κατανόηση.
Νιγιάμ και ασάν, κανονικότητα και στάση: ανήκουν στο σώμα. Το ελεγχόμενο σώμα αποτελεί όμορφο φαινόμενο΄ ελεγχόμενη ενέργεια, που λάμπει και που είναι πάντοτε πιο πολλή από όση χρειάζεσαι, και πάντοτε ζωντανή, και ποτέ νωθρή και νεκρή. Τότε το σώμα γίνεται ευφυές΄ το σώμα γίνεται κι εκείνο σοφό΄ το σώμα λάμπει με μια νέα επίγνωση.
Έπειτα το πράναγιαμ αποτελεί γέφυρα: η βαθιά αναπνοή είναι η γέφυρα μεταξύ νου και σώματος. Μπορείς να αλλάξεις το σώμα μέσω της αναπνοής΄ μπορείς να αλλάξεις τον νου μέσω της αναπνοής. Το πράτυαχαρ και το νταράνα, η επιστροφή στο σπίτι και η αυτοσυγκέντρωση, ανήκουν στην μεταμόρφωση του νου. Μετά, το ντυάν είναι και πάλι η γέφυρα μεταξύ νου και εαυτού, ή του μη-εαυτού, όπως κι αν επιλέγεις να το ονομάσεις. Είναι και τα δύο. Το ντυάν είναι η γέφυρα τού σαμάντι.
Υπάρχει η κοινωνία΄ από την κοινωνία προς εσένα υπάρχει μια γέφυρα: το γιαμ. Υπάρχει το σώμα΄ για το σώμα: κανονικότητα και στάση. Και πάλι μια ακόμη γέφυρα, λόγω της διαφορετικής διάστασης νου και σώματος: το πράναγιαμ. Έπειτα, η εκπαίδευση του νου: το πράτυαχαρ και το ντάρνα, η επιστροφή στο σπίτι και η αυτοσυγκέντρωση. Έπειτα πάλι μια γέφυρα, αποτελεί την τελευταία γέφυρα: το ντυάν. Και τότε φτάνεις στον στόχο: το σαμάντι.
Το σαμάντι είναι όμορφη λέξη. Σημαίνει ότι τώρα έχουν λυθεί τα πάντα. Σημαίνει σαμαντάν: έχουν επιτευχθεί τα πάντα. Τώρα δεν υπάρχει καμιά επιθυμία΄ δεν έχει απομείνει τίποτε να το επιτύχεις. Δεν υπάρχει κανένα πέραν΄ έχεις έρθει στο σπίτι σου.
Osho, Yoga: A New Direction, Ομιλία #5
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
