Μη βία
Ο πρώτος [από τους πέντε όρκους του Παταντζάλι] είναι το αχίμσα, η μη βία.
Τη χρησιμοποίησαν οι άνθρωποι για να αποκοπούν από τη ζωή, επειδή νομίζουν ότι, αν βρίσκεσαι μέσα στη ζωή, κάποιου είδους βία θα υπάρχει. Υπάρχουν οι τζαΐνες στην Ινδία΄ πιστεύουν στη μη βία. Αυτή είναι όλη τους η θρησκεία. Βλέπεις έναν τζαΐνα μοναχό: δραπετεύει από τα πάντα, γιατί νομίζει ότι υπάρχει παντού κάποια δυνατότητα βίας. Οι τζαΐνες σταμάτησαν την καλλιέργεια - την κηπουρική, τη γεωργία - επειδή, αν ασχολείσαι με τη γεωργία, την κηπουρική, την καλλιέργεια, τότε θα υπάρξει βία, διότι θα χρειαστεί να κόβεις πολλά φυτά και κάθε φυτό έχει ζωή. Έτσι λοιπόν οι τζαΐνες εγκατέλειψαν τελείως τη γεωργία.
Υπάρχουν μοναχοί τζαΐνες που φοβούνται ακόμη και να αναπνεύσουν, γιατί με την αναπνοή σκοτώνονται πολλές ζωές. Κινούνται πολλές μικρές ζωές μέσα στον αέρα. Είναι γεμάτος από μικρόβια, πολύ μικροσκοπικά μικρόβια΄ δεν μπορείς να τα δεις με γυμνό μάτι. Όταν εισπνέεις, πεθαίνουν΄ όταν εκπνέεις, ο καυτός αέρας που βγαίνει έξω τα σκοτώνει. Έχουν λοιπόν φοβηθεί ακόμη και την αναπνοή. Δεν μπορούν να περπατούν τη νύχτα, γιατί μπορεί να υπάρχει κάποιο έντομο μέσα στο σκοτάδι΄ θα υπάρξει τότε βία. Δεν μπορούν να μετακινούνται την εποχή των βροχών, γιατί την εποχή των βροχών γεννιούνται πολλά έντομα και πολλές μύγες, πολλά μυρμήγκια, και υπάρχει παντού η ζωή. Αν περπατάς πάνω στο υγρό έδαφος, υπάρχει η πιθανότητα... Λένε ότι ο μοναχός τζαΐνας δεν πρέπει να αλλάζει καν πλευρό τη νύχτα που κοιμάται, γιατί, αν αλλάζεις πλευρό πάρα πολλές φορές, μπορεί να σκοτώσεις μερικά έντομα΄ πρέπει να κοιμάσαι με το ένα πλευρό.
Πρόκειται για μετάβαση στα άκρα. Πρόκειται για μετάβαση στον παραλογισμό. Να θυμάσαι λοιπόν, οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν τη μη βία εναντίον της ζωής. Και μη βία σημαίνει τόσο πολύ βαθιά αγάπη για τη ζωή που δεν μπορείς να σκοτώσεις: αγαπάς τόσο πολύ τη ζωή που δεν θέλεις να πληγώσεις κανέναν. Πρόκειται για βαθιά αγάπη, όχι για απόρριψη.
Φυσικά, όταν ζεις, είναι αναγκαία λίγη βία, δεν πρόκειται όμως για βία, γιατί δεν την ασκείς σκόπιμα. Να θυμάσαι λοιπόν, βία είναι μόνο εκείνο που ασκείς σκόπιμα. Αν αναπνέω, δεν αναπνέω σκόπιμα. Η αναπνοή γίνεται αυτόματα΄ δεν αναπνέεις εσύ΄ δεν είσαι εσύ ο δράστης. Προσπάθησε να το σταματήσεις και θα καταλάβεις. Μπορείς να σταματήσεις μόνο για ένα δευτερόλεπτο και θα έρθει με ορμή προς τα έξω και προς τα μέσα. Είναι κάτι που συμβαίνει, δεν είσαι εσύ υπεύθυνος. Φαγητό θα χρειαστεί να φας. Ό,τι κι αν φας θα είναι ένα είδος βίας. Ακόμη κι αν κόβεις καρπούς από τα δέντρα, πονάς τα δέντρα.
Μπορείς να τεντώσεις μια βασική αρχή έως τον παραλογισμό. Και τότε μόνο μια δυνατότητα υπάρχει: να αυτοκτονήσεις. Αλλά κι αυτό είναι βίαιο: σκοτώνεις τον εαυτό σου. Κι όχι μόνο τον εαυτό σου, μέσα στο αίμα σου υπάρχουν επτά εκατομμύρια μικρόβια΄ θα τα σκοτώσεις αν αυτοκτονήσεις. Δεν έχεις λοιπόν πού να πας΄ δεν είναι δυνατή ούτε καν η αυτοκτονία.
Θα γίνει πολύ παράλογη αυτή η ζωή, γεμάτη ανησυχία, ένταση. Κι εσύ αναζητούσες μια ζωή χαλαρή, ήρεμη και ήσυχη΄ και αυτή η ζωή θα γίνει τόσο γεμάτη ένταση και με τόση αγωνία...
Μπορείς να το δεις: πήγαινε και κοίτα το πρόσωπο των μοναχών τζαΐνα. Δεν θα δεις ποτέ μακάριο το πρόσωπό τους΄ είναι αδύνατο. Αν ζεις μέσα σε τόσο ολοκληρωτικό φόβο που όλα να φαίνονται λάθος, σε περιβάλλει ενοχή και ενοχή και τίποτε άλλο και ό,τι κάνεις είναι λίγο-πολύ αμάρτημα... Ακόμη και μια λέξη να πεις, διαπράττεις αμάρτημα, γιατί, όταν μιλάς, βγαίνει κι άλλος καυτός αέρας από το στόμα σου: σκοτώνει χιλιάδες μικρόβια. Πίνεις νερό και σκοτώνεις΄ δεν μπορείς να το αποφύγεις. Τι να κάνεις λοιπόν;
Ο Παταντζάλι δεν είναι κατά της ζωής΄ την αγαπάει. Κανείς από αυτούς που γνωρίζουν δεν είναι κατά της ζωής. Η μη βία σημαίνει τότε να αγαπάς τη ζωή πάρα πολύ΄ κατ΄εμένα, μη βία σημαίνει αγάπη... να αγαπάς τη ζωή τόσο πολύ που να μη θέλεις να βλάψεις κανέναν, αυτό είναι όλο. Καθώς όμως ζεις, θα συμβούν πολλά πράγματα που δεν μπορείς να τα αποφύγεις. Μην ανησυχείς γι΄αυτά. Να θυμάσαι ένα μόνο πράγμα: ότι δεν σκοτώνεις σκόπιμα κανέναν. Ακόμη κι αν χρειαστεί να βλάψεις κάποιον όχι σκόπιμα, έχεις ένα αίσθημα αγάπης.
Πήγαινε στο δέντρο και, αν χρειάζεται να κόψεις τον καρπό επειδή πεινάς και θα πεθάνεις αν δεν κόψεις τον καρπό, πες τότε ευχαριστώ στο δέντρο. Ζήτησε πρώτα την άδεια του δέντρου: ΄΄Θα πάρω αυτό τον καρπό. Πρόκειται για καταπάτηση, αλλά πεθαίνω και είμαι αναγκασμένος να το κάνω αυτό. Αλλά θα σε υπηρετήσω με πολλούς τρόπους. Θα σου το ξεπληρώσω. Θα σε ποτίζω περισσότερο΄ θα σε φροντίζω πιο πολύ. Ό,τι κι αν παίρνω λοιπόν θα σου το επιστρέψω... ακόμη και πιο πολύ από τούτο.΄΄ Για να αγαπάς τη ζωή, για να βοηθάς τη ζωή. Για να είσαι ωφέλιμος προς τη ζωή, προς κάθε τι που είναι ζωντανό, να είσαι ευλογία. Αν πρέπει να κάνεις κάτι που αισθάνεσαι ότι θα μπορούσες να το αποφύγεις, πρώτα απόφυγέ το΄ αν δεν μπορείς να το αποφύγεις, τότε προσπάθησε να το ξεπληρώσεις.
Υπάρχει διαφορά. Τώρα ακόμη και οι επιστήμονες λένε πως υπάρχει διαφορά. Αν πας στο δέντρο και ζητήσεις την άδεια, το δέντρο δεν νιώθει πληγωμένο. Δεν πρόκειται πια για καταπάτηση΄ έχεις ζητήσει την άδεια. Το δέντρο νιώθει μάλιστα καλά που ήρθες. Το δέντρο νιώθει ευχαριστημένο που μπόρεσε να βοηθήσει κάποιον που ήταν σε ανάγκη. Το δέντρο είναι πιο πλούσιο, επειδή ήρθες και μπόρεσε το δέντρο να μοιραστεί κάτι μαζί σου. Οι καρποί θα έπεφταν έτσι κι αλλιώς. Το δέντρο μπόρεσε να τους μοιραστεί με κάποιον΄ δεν βοήθησες μόνο τον εαυτό σου, βοήθησες και το δέντρο να μεγαλώσει σε συνειδητότητα.
Αν είσαι μη βίαιος, είσαι ωφέλιμος, βοηθάς τους πάντες - τον εαυτό σου και τους άλλους επίσης. Αυτό είναι το πρώτο γιαμ΄ η αγάπη είναι η πρώτη αυτοπειθαρχία. Μη βία σημαίνει αγάπη. Αν αγαπάς, τότε όλα είναι εντάξει. Αν δεν αγαπάς, ακόμη κι αν γίνεις μη βίαιος, είναι άχρηστο αυτό.
Γιατί το θέτει αυτό ο Παταντζάλι ως το πρώτο γιαμ, την πρώτη πειθαρχία; Η αγάπη είναι η πρώτη πειθαρχία, η ίδια η βάση. Αν απομένει μέσα σου έστω και ένα ίχνος τού να κάνεις κακό στους άλλους, όταν γίνεις ισχυρός, θα γίνεις επικίνδυνος. Το ίχνος εκείνο θα αποτελέσει τον κίνδυνο. Ούτε ένα ίχνος δεν πρέπει να απομείνει μέσα σου, να κάνεις κακό΄ και υπάρχει μέσα σε όλους αυτό.
Κάνεις κακό με εκατομμύρια τρόπους και κάνεις κακό με τρόπους τέτοιους που δεν μπορεί να αμυνθεί κανείς απέναντί σου. Μερικές φορές κάνεις κακό με ΄΄καλό τρόπο,΄΄ για καλό λόγο, με εκλογικεύσεις. Λες κάτι σε έναν άνθρωπο που μπορεί να είναι αλήθεια και λες, ΄΄Λέω αλήθεια,΄΄ αλλά κατά βάθος έχεις την επιθυμία να κάνεις κακό στον άνθρωπο λέγοντας την αλήθεια. Τότε η αλήθεια είναι χειρότερη από το ψέμα΄ δεν πρέπει να την πεις. Αν δε μπορείς να κάνεις την αλήθεια σου γλυκιά και καλή και όμορφη είναι καλύτερο να μη την πεις.
Και κοίταζε πάντα μέσα σου για να δεις γιατί την λες. Ποια είναι η βαθιά επιθυμία; Θέλεις να πληγώσεις τον άλλο εν ονόματι της αλήθειας; Τότε η αλήθεια σου είναι ήδη δηλητηριασμένη: δεν είναι πια θρησκευτική, δεν είναι πια ηθική΄ είναι ήδη ανήθικη. Άφησέ την αυτή την αλήθεια. Σου λέω, ακόμη και ένα ψέμα είναι καλό, αν το λες από αγάπη, και η αλήθεια είναι κακή, αν την λες απλώς για να πληγώσεις.
Δεν αποτελούν νεκρές αρχές αυτά. Πρέπει να τα κατανοήσεις και πρέπει να κατανοήσεις το τρικ με το οποίο να τα χρησιμοποιείς. Έχω δει ανθρώπους να χρησιμοποιούν καλές αρχές για κακούς λόγους, να ζουν καλή ζωή για κακούς λόγους. Μπορείς να είσαι πολύ ευλαβικός απλώς για να νιώθεις εγωιστής: τότε η ευλάβειά σου αποτελεί αμαρτία. Μπορεί να είσαι άνθρωπος με χαρακτήρα μόνο και μόνο για να αισθάνεσαι περήφανος που είσαι άνθρωπος με χαρακτήρα. Καλύτερα να ήσουν άνθρωπος χωρίς χαρακτήρα΄ τουλάχιστο δεν θα υπήρχε εκείνο το εγώ. Αν ο χαρακτήρας τρέφει απλώς το εγώ, είναι χειρότερος από την απουσία χαρακτήρα. Κοίταζε λοιπόν πάντα βαθιά μέσα σου. Να είσαι πάντα βαθύς ερευνητής μέσα στην ύπαρξή σου: τι κάνεις, γιατί το κάνεις. Και μη μένεις ικανοποιημένος με επιφανειακές εκλογικεύσεις΄ υπάρχουν χιλιάδες και μπορείς να πείσεις τον εαυτό σου ότι έκανες σωστά.
Η μη βία είναι το πρώτο΄ η αγάπη είναι πάντα το πρώτο. Και αν μάθεις πώς να αγαπάς, μαθαίνεις τα πάντα. Σιγά-σιγά το φαινόμενο της αγάπης γίνεται ένα είδος περιβάλλοντος γύρω σου: όπου πηγαίνεις, κινείται μαζί σου ένα είδος χάριτος, όπου πας, πας με δώρα, μοιράζεσαι την ύπαρξή σου. Η μη βία δεν είναι ένα αρνητικό πράγμα΄ είναι μια θετική αίσθηση αγάπης. Η φράση μη βία είναι αρνητική. Είναι αρνητική, διότι οι άνθρωποι είναι βίαιοι και η βία έχει γίνει μια τόσο μεγάλη θετική δύναμη μέσα στην ύπαρξή τους που χρειάζεται μια αρνητική λέξη για να την αρνηθεί. Μόνο η λέξη είναι αρνητική: το φαινόμενο είναι θετικό΄ πρόκειται για την αγάπη.
Osho, Yoga: the Alpha and Omega, Ομιλία #7
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
