Τα οκτώ βήματα
Tα οκτώ βήματα τής Γιόγκα είναι: γιαμ, αυτοσυγκράτηση΄ νιγιάμ, σταθερή τήρηση΄ ασάν, στάση΄ πράναγιαμα, ρύθμιση της αναπνοής΄ πράτυαχαρ, αφαιρετικότητα΄ νταράνα, συγκέντρωση τής προσοχής΄ ντυάν, στοχασμός΄ σαμάντι, έκσταση.
Αυτή είναι η όλη επιστήμη τής Γιόγκα μέσα σε μια πρόταση, μέσα σε έναν σπόρο. Υπονοούνται πολλά πράγματα. Πρώτα, ας σου πω την ακριβή έννοια κάθε βήματος. Και να θυμάσαι, ο Παταντζάλι τα ονομάζει και βήματα και μέλη. Είναι και τα δύο. Είναι βήματα επειδή το ένα χρειάζεται να το ακολουθήσει το άλλο΄ υπάρχει μια σειρά στην ανάπτυξη. Δεν είναι όμως μόνο βήματα: αποτελούν και μέλη τού σώματος τής Γιόγκα. Έχουν και εσωτερική ενότητα, οργανική ενότητα επίσης΄ αυτό το νόημα έχουν τα μέλη.
Για παράδειγμα, τα χέρια μου, τα πόδια μου, η καρδιά μου, δεν λειτουργούν χωριστά. Δεν είναι ξέχωρα΄ αποτελούν μια οργανική ενότητα. Αν σταματήσει η καρδιά, τότε το χέρι δεν θα κινείται. Τα πάντα είναι ενωμένα μαζί. Δεν είναι απλώς σαν τα σκαλιά μιας σκάλας, αφού κάθε σκαλί τής σκάλας είναι ξέχωρο. Αν σπάσει ένα σκαλί, δεν σπάει όλη η σκάλα.
Λέει λοιπόν ο Παταντζάλι ότι αποτελούν βήματα, επειδή έχουν έναν ορισμένο τρόπο να αναπτύσσονται στη σειρά. Είναι όμως επίσης και άνγκας, μέλη τού σώματος, οργανικά. Δεν μπορείς να αφαιρέσεις κανένα από αυτά. Μπορείς να αφαιρέσεις κάποια βήματα΄ δεν μπορείς να αφαιρέσεις μέλη. Μπορείς με ένα άλμα να πηδήσεις δυο βήματα, μπορείς να αφήσεις το ένα βήμα, αλλά δεν μπορείς να αφήσεις τα μέλη΄ δεν αποτελούν μηχανικά μέρη. Δεν μπορείς να τα αφαιρέσεις. Σε αποτελούν. Ανήκουν στο όλον΄ δεν είναι ξέχωρα. Το όλον λειτουργεί μέσω αυτών ως αρμονική μονάδα.
Έτσι λοιπόν αυτά τα οκτώ μέλη τής Γιόγκα είναι και βήματα, βήματα με την έννοια ότι το ένα ακολουθεί το άλλο κι έχουν βαθιά σχέση μεταξύ τους. Το δεύτερο δεν μπορεί να έρθει πριν από το πρώτο΄ το πρώτο πρέπει να είναι πρώτο και το δεύτερο πρέπει να είναι δεύτερο. Και το όγδοο θα εμφανιστεί ως όγδοο΄ δεν μπορεί να είναι τέταρτο, δεν μπορεί να είναι πρώτο. Είναι λοιπόν βήματα και αποτελούν επίσης μια οργανική ενότητα.
Γιαμ σημαίνει αυτοσυγκράτηση. Στα Αγγλικά η λέξη γίνεται κάπως διαφορετική. Όχι κάπως διαφορετική, στην πραγματικότητα χάνεται η όλη έννοια τού γιαμ, γιατί στα Αγγλικά η λέξη self-restraint (αυτοσυγκράτηση) μοιάζει με απώθηση, με καταπίεση. Και οι δυο αυτές λέξεις, απώθηση και καταπίεση, μετά από τον Φρόυντ έχουν γίνει λέξεις βρισιές, άσχημες. Η αυτοσυγκράτηση δεν είναι καταπίεση. Την εποχή που ο Παταντζάλι χρησιμοποιούσε τη λέξη γιαμ, είχε τελείως διαφορετική έννοια. Οι λέξεις αλλάζουν συνεχώς. Ακόμη και τώρα, και στην Ινδία επίσης, το σάμυαμ, το οποίο προέρχεται από το γιαμ, σημαίνει έλεγχος, καταπίεση. Έχει χαθεί το νόημα.
Για τον Παταντζάλι η αυτοσυγκράτηση δεν σημαίνει να καταπιέζει κανείς τον εαυτό του. Σημαίνει απλώς να κατευθύνει την ζωή του... όχι να καταπιέζει τις μορφές ενέργειας, αλλά να τις κατευθύνει, να τους δίνει κατεύθυνση. Επειδή μπορείς να ζήσεις μια ζωή που να πηγαίνει συνεχώς σε αντίθετες κατευθύνσεις, σε πολλές κατευθύνσεις΄ τότε δεν θα φτάσεις ποτέ πουθενά. Είναι ακριβώς σαν το αυτοκίνητο: ο οδηγός πηγαίνει λίγα μίλια προς τα βόρεια, μετά αλλάζει γνώμη΄ πηγαίνει λίγα μίλια προς τα νότια, μετά αλλάζει γνώμη΄ ύστερα πηγαίνει λίγα μίλια προς τα δυτικά, μετά αλλάζει γνώμη΄ και συνεχίζει με αυτό τον τρόπο.
Θα πεθάνει εκεί όπου γεννήθηκε. Δεν θα φτάσει ποτέ πουθενά. Δεν θα έχει ποτέ την αίσθηση της πλήρωσης. Μπορεί να κινείσαι συνεχώς με πολλούς τρόπους, αν δεν έχεις όμως κάποια κατεύθυνση, κινείσαι μάταια. Θα αισθανθείς όλο και πιο πολύ απογοητευμένος και τίποτε άλλο.
Να δημιουργήσεις αυτοσυγκράτηση σημαίνει, πρώτον, να δώσεις κατεύθυνση στην ζωική σου ενέργεια. Η ζωική ενέργεια είναι περιορισμένη. Αν τη χρησιμοποιείς συνεχώς με παράλογους, ακατεύθυντους τρόπους, δεν θα φτάσεις πουθενά. Θα αδειάσεις από ενέργεια αργά ή γρήγορα και ο άδειος εκείνος χώρος δεν θα είναι ο άδειος χώρος ενός βούδα. Θα είναι απλώς ένας αρνητικός άδειος χώρος΄ χωρίς τίποτε μέσα, ένα άδειο δοχείο. Θα είσαι πεθαμένος πριν πεθάνεις. Αυτές όμως τις περιορισμένες μορφές ενέργειας που σου έχει δώσει η φύση, η ύπαρξη, ο Θεός, ή όπως σου αρέσει να το ονομάσεις... αυτές τις περιορισμένες μορφές ενέργειας μπορείς να τις χρησιμοποιήσεις με τέτοιο τρόπο που να μπορέσουν να γίνουν η πύλη προς το απεριόριστο στοιχείο, αν κινείσαι σωστά, αν κινείσαι συνειδητά, αν κινείσαι με εγρήγορση, συγκεντρώνοντας όλη σου την ενέργεια και κινούμενος προς μια κατεύθυνση, αν δεν αποτελείς ένα πλήθος αλλά γίνεις ένα άτομο. Αυτή την έννοια έχει το γιαμ.
Κατά κανόνα αποτελείς ένα πλήθος, πολλές φωνές μέσα σου. Η μία λέει, ΄Πήγαινε προς αυτή την κατεύθυνση.΄΄ Η άλλη λέει, ΄΄Είναι μάταιο αυτό. Πήγαινε προς εκείνη.΄΄ Αν δεν είσαι ένα άτομο, μία μεμονωμένη ύπαρξη, όπου και να βρίσκεσαι θα χάνεις πάντα την ουσία. Δεν θα αισθάνεσαι σαν στο σπίτι σου πουθενά. Θα πηγαίνεις συνεχώς εδώ ή εκεί και δεν θα φτάνεις ποτέ πουθενά. Θα τρελαθείς. Η ζωή που είναι ενάντια στο γιαμ θα γίνει τρελή.
Δεν προκαλεί έκπληξη ότι στη Δύση υπάρχουν περισσότεροι τρελοί άνθρωποι από ό,τι στην Ανατολή. Η Ανατολή, εν γνώσει της ή όχι, ακολουθεί ακόμη μια ζωή ελάχιστης αυτοσυγκράτησης. Στη Δύση, αν σκεφτείς για αυτοσυγκράτηση, μοιάζει σαν να γίνεσαι σκλάβος΄ αν είσαι εναντίον της αυτοσυγκράτησης, μοιάζει σαν να είσαι ελεύθερος, ανεξάρτητος. Αν δεν είσαι όμως άτομο, δεν μπορείς να είσαι ελεύθερος. Η ελευθερία σου θα είναι μία πλάνη΄ δεν θα είναι τίποτε άλλο από αυτοκτονία. Θα αυτοκτονήσεις, θα καταστρέψεις τις δυνατότητές σου, την ενέργειά σου. Και κάποια μέρα θα νιώσεις ότι σε όλη σου τη ζωή προσπάθησες πάρα πολύ, αλλά δεν κέρδισες τίποτα΄ δεν έχει προέλθει από εκεί καμιά ανάπτυξη.
Αυτοσυγκράτηση σημαίνει, ως πρώτη έννοια: να δώσεις κατεύθυνση στη ζωή. Αυτοσυγκράτηση σημαίνει να γίνεις λίγο πιο επικεντρωμένος. Πώς μπορείς να γίνεις λίγο πιο επικεντρωμένος; Μόλις δώσεις κατεύθυνση στη ζωή σου, αρχίζει αμέσως να συμβαίνει μέσα σου ένα κέντρο. Η κατεύθυνση δημιουργεί το κέντρο΄ έπειτα το κέντρο δίνει την κατεύθυνση. Και είναι αμοιβαία ικανοποιητικά.
Αν δεν έχεις αυτοσυγκράτηση, το δεύτερο δεν είναι δυνατό΄ γι΄αυτό και τα αποκαλεί βήματα ο Παταντζάλι.
Osho, Yoga: A New Direction, Oμιλία #5
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
