Βρες τη δική σου στάση
Η Γιόγκα τού Παταντζάλι έχει κατανοηθεί πολύ λάθος, έχει ερμηνευτεί πολύ λάθος. Ο Παταντζάλι δεν είναι γυμναστής, αλλά η Γιόγκα μοιάζει σαν να είναι γυμναστική για το σώμα. Ο Παταντζάλι δεν είναι κατά του σώματος. Δεν είναι δάσκαλος που θα σε μάθει στρεβλώσεις τού σώματος. Σου διδάσκει τη χάρη τού σώματος, γιατί γνωρίζει ότι νους που έχει χάρη υπάρχει μόνο μέσα σε ένα σώμα που έχει χάρη΄ και μόνο μέσα σε ένα νου που έχει χάρη είναι δυνατό να υπάρξει εαυτός που έχει χάρη΄ και μόνο μέσα στον εαυτό που έχει χάρη θα υπάρξει το θεϊκό στοιχείο.
Βήμα το βήμα, χρειάζεται να επιτύχει κανείς βαθύτερη και υψηλότερη χάρη. Η χάρη τού σώματος είναι εκείνο που ονομάζει ασάν, στάση. Δεν είναι μαζοχιστής. Δεν σε διδάσκει να βασανίζεις το σώμα. Δεν είναι καθόλου εναντίον τού σώματος. Πώς να είναι; Γνωρίζει ότι το σώμα πρόκειται να είναι η ίδια η θεμέλια λίθος. Γνωρίζει ότι αν δεν προσέξεις το σώμα, αν δεν εκπαιδεύσεις το σώμα, δεν θα είναι τότε δυνατό να υπάρξει η ανώτερη εκπαίδευση.
Το σώμα είναι ακριβώς όπως ένα μουσικό όργανο. Πρέπει να το κουρδίσεις σωστά΄ μόνο τότε θα προβάλλει από εκεί η ανώτερη μουσική. Αν το ίδιο το όργανο δεν βρίσκεται κατά κάποιο τρόπο στη σωστή κατάσταση και τάξη, τότε πώς μπορείς να φανταστείς, να ελπίζεις ότι θα προβάλλει από εκεί η μεγάλη αρμονία; Μόνο παραφωνία θα προβάλλει. Το σώμα είναι ένα βίνα, ένα μουσικό όργανο.
Η στάση πρέπει να είναι σταθερή και πρέπει να είναι πάρα πολύ ευδαιμονική, άνετη. Μην προσπαθείς λοιπόν ποτέ να στρεβλώνεις το σώμα σου και μην προσπαθείς ποτέ να κατορθώσεις στάσεις που είναι άβολες.
Για τους Δυτικούς, είναι δύσκολο να κάθονται στο έδαφος, να κάθονται σε πάντμασαν, στη στάση τού λωτού΄ το σώμα τους δεν είναι εκπαιδευμένο για τούτο. Δεν υπάρχει λόγος να μπεις στον κόπο. Ο Παταντζάλι δεν θα σου επιβάλει αυτή τη στάση. Στην Ανατολή οι άνθρωποι κάθονται στο έδαφος από την ώρα που γεννιούνται, από μικρά παιδιά. Στη Δύση, σε όλες τις ψυχρές χώρες, χρειάζονται καρέκλες΄ το έδαφος είναι πάρα πολύ κρύο. Αλλά δεν υπάρχει λόγος να ανησυχείς γι΄αυτό. Αν κοιτάξεις τον ορισμό τού Παταντζάλι, τού τι είναι η στάση, θα καταλάβεις: πρέπει να είναι σταθερή και άνετη.
Αν μπορείς να είσαι σταθερός και άνετος πάνω σε μια καρέκλα, είναι πάρα πολύ εντάξει, δεν υπάρχει λόγος να προσπαθείς τη στάση τού λωτού και να πιέζεις χωρίς λόγο το σώμα σου. Για την ακρίβεια, αν προσπαθήσει κάποιος Δυτικός άνθρωπος να κατορθώσει τη στάση τού λωτού, χρειάζεται να πιέζει το σώμα επί έξι μήνες΄ και είναι βασανιστήριο. Δεν υπάρχει λόγος. Ο Παταντζάλι δεν σε βοηθά κατά κανένα τρόπο, δεν προσπαθεί να σε πείσει κατά κανένα τρόπο, να βασανίσεις το σώμα. Μπορείς να καθίσεις σε βασανιστική στάση, τότε όμως η στάση αυτή δεν θα είναι σύμφωνα με τον Παταντζάλι.
Η στάση πρέπει να είναι τέτοια που να μπορείς να ξεχάσεις το σώμα σου. Τι σημαίνει άνεση; Όταν ξεχνάς το σώμα σου, είσαι άνετα. Όταν κάτι σου θυμίζει συνεχώς το σώμα, είσαι άβολα. Είτε λοιπόν κάθεσαι σε καρέκλα είτε κάθεσαι στο πάτωμα, δεν είναι εκεί το θέμα. Να είσαι άνετα, γιατί αν δεν είσαι άνετα με το σώμα, δεν μπορείς να προσβλέπεις σε άλλες ευλογίες που ανήκουν σε βαθύτερα επίπεδα: αν χάσεις το πρώτο επίπεδο, κλείνουν όλα τα άλλα επίπεδα. Αν θέλεις πραγματικά να είσαι ευτυχισμένος, ευδαίμων, τότε ξεκίνησε από την αρχή να είσαι ευδαίμων. Η άνεση τού σώματος αποτελεί βασική ανάγκη για όποιον προσπαθεί να φθάσει στις εσωτερικές εκστάσεις.
Όποτε είναι άνετη η στάση, είναι επόμενο να είναι και σταθερή. Κινείσαι όταν η στάση είναι άβολη. Αλλάζεις πλευρό συνεχώς, αν η στάση είναι άβολη. Αν η στάση είναι πραγματικά βολική, ποιος ο λόγος να κινείσαι και να νιώθεις ανήσυχος και να αλλάζεις συνεχώς ξανά και ξανά;
Και να θυμάσαι, η στάση που είναι άνετη για σένα ίσως να μην είναι άνετη για το γείτονά σου΄ σε παρακαλώ λοιπόν, να μην μαθαίνεις ποτέ τη δική σου στάση σε κανέναν. Ο κάθε ένας είναι μοναδικός. Κάτι που για σένα είναι άνετο ίσως να είναι άβολο για κάποιον άλλον.
Ο κάθε ένας είναι κατ΄ανάγκην μοναδικός, γιατί ο κάθε ένας φέρει μια μοναδική στο είδος της ψυχή. Τα δαχτυλικά σου αποτυπώματα είναι μοναδικά στο είδος τους. Δεν μπορείς να βρεις κανέναν σε ολόκληρο τον κόσμο που τα δαχτυλικά του αποτυπώματα να είναι ακριβώς σαν τα δικά σου. Και όχι μόνο σήμερα: δεν μπορείς να βρεις κανέναν σε ολόκληρη την ιστορία τού παρελθόντος τού οποίου τα δαχτυλικά αποτυπώματα να είναι σαν τα δικά σου΄ και εκείνοι που γνωρίζουν λένε ότι ακόμη και στο μέλλον δεν θα υπάρξει ποτέ άνθρωπος που τα αποτυπώματά του θα είναι σαν τα δικά σου. Το δαχτυλικό αποτύπωμα δεν είναι τίποτα, είναι ασήμαντο, είναι όμως κι εκείνο μοναδικό στο είδος του. Δείχνει τούτο ότι ο κάθε ένας φέρει μια μοναδική ύπαρξη. Αν το δαχτυλικό σου αποτύπωμα είναι τόσο διαφορετικό από των άλλων, τότε το σώμα σου, όλο το σώμα, πρέπει να είναι διαφορετικό.
Μην ακούς λοιπόν ποτέ τις συμβουλές κανενός. Πρέπει να βρεις τη δική σου στάση. Δεν υπάρχει λόγος να πας σε κάποιον δάσκαλο για να την μάθεις΄ δάσκαλος θα πρέπει να είναι η δική σου αίσθηση τής άνεσης. Κι αν δοκιμάσεις, δοκίμασε μέσα σε λίγες ημέρες όλες τις στάσεις που ξέρεις, όλους τους τρόπους με τους οποίους μπορείς να καθήσεις, και κάποια μέρα θα βρεις τυχαία, θα πέσεις τυχαία πάνω στη σωστή στάση. Και τη στιγμή που θα αισθανθείς τη σωστή στάση, τα πάντα μέσα σου θα γίνουν σιωπηλά και ήσυχα. Και δεν μπορεί να σε διδάξει κανείς άλλος, γιατί κανείς δεν μπορεί να ξέρει πώς και σε ποια στάση θα είναι ακριβώς σταθερή και άνετη η αρμονία τού σώματός σου.
Προσπάθησε να βρεις τη δική σου στάση.
Προσπάθησε να βρεις τη δική σου Γιόγκα και μην ακολουθείς ποτέ κάποιο κανόνα, γιατί οι κανόνες είναι μέσοι όροι. Καλοί είναι για την κατανόηση κάποιου πράγματος, αλλά μην τους ακολουθείς ποτέ. Διαφορετικά θα νιώθεις άβολα. Ο μέσος όρος ύψους είναι το ένα μέτρο και εβδομήντα! Εσύ είσαι ένα και ογδόντα, δέκα πόντους ψηλότερος΄ κόψε τους λοιπόν. Άβολο... περπάτα με τρόπο τέτοιο που να μοιάζεις με τον μέσο όρο: θα γίνεις ένα άσχημο φαινόμενο, θα γίνεις περιπατητής άσθα. Θα είσαι σαν την καμήλα, κυρτός παντού. Όποιος προσπαθεί να ακολουθήσει το μέσο όρο, χάνει την ουσία.
Ο καθοριστικός παράγοντας πρέπει να είναι το πώς αισθάνεσαι. Γι΄αυτό και δίνει ο Παταντζάλι εκείνο τον ορισμό, ώστε να μπορέσεις να βρεις τη δική σου αίσθηση.
Δεν μπορεί να υπάρξει καλύτερος ορισμός για τη στάση: ΄΄Η στάση πρέπει να είναι σταθερή και άνετη.΄΄
Θα ήθελα μάλιστα να το πω με τον άλλο τρόπο, και ο Σανσκριτικός ορισμός μπορεί να μεταφραστεί με τον άλλο τρόπο: στάση είναι εκείνο που είναι σταθερό και άνετο. Θα θέλαμε να το κάνουμε κανόνα, [αλλά] πρόκειται για έναν απλό ορισμό, ένδειξη, σημάδι. Δεν πρόκειται για κανόνα. Και να θυμάσαι πάντα: οι άνθρωποι σαν τον Παταντζάλι δεν δίνουν ποτέ κανόνες΄ δεν είναι τόσο κουτοί. Δίνουν απλώς σημάδια, υπαινιγμούς. Πρέπει εσύ να αποκωδικοποιήσεις τον υπαινιγμό μέσα στην ύπαρξή σου. Πρέπει να τον νιώσεις, να τον καταλάβεις΄ τότε θα φτάσεις ως τον κανόνα, αλλά ο κανόνας εκείνος θα είναι μόνο για σένα, για κανέναν άλλο.
Αν το ακολουθούν αυτό οι άνθρωποι, ο κόσμος θα γίνει ένας κόσμος πολύ όμορφος΄ κανείς δεν θα προσπαθεί να πιέζει κανέναν να κάνει κάτι, κανείς δεν θα προσπαθεί να πειθαρχήσει κάποιον άλλο. Επειδή η πειθαρχία που ακολουθείς μπορεί να έχει αποδειχτεί καλή για σένα, μπορεί όμως να είναι δηλητηριώδης για κάποιον άλλο. Το δικό σου φάρμακο δεν είναι κατ΄ανάγκην φάρμακο για όλους. Μην το δίνεις συνεχώς στους άλλους.
Αλλά οι κουτοί άνθρωποι ζουν πάντα με κανόνες.
Άκουσα ότι ο Μουλά Νασρουντίν μελετούσε ιατρική με ένα σπουδαίο γιατρό. Παρακολουθούσε το δάσκαλό του για να πάρει υποδείξεις. Όταν έβγαινε ο δάσκαλος έξω για να δει τους ασθενείς του, ο Μουλά τον ακολουθούσε. Κάποια μέρα ξαφνιάστηκε ο Μουλά. Ο δάσκαλος πήρε το σφυγμό τού ασθενούς, έκλεισε τα μάτια του, διαλογίστηκε και είπε, ΄΄Έφαγες πάρα πολλά μάνγκο.΄΄
Ξαφνιάστηκε ο Μουλά. Πώς μπόρεσε να το δει αυτό μέσα από το σφυγμό: έφαγες μάνγκο. Απορούσε. Καθώς γυρνούσαν στο σπίτι, ρώτησε, ΄΄Δάσκαλε, δώσε μου σε παρακαλώ μια μικρή ένδειξη. Πώς μπόρεσες... ;΄΄
Γέλασε ο δάσκαλος΄ είπε, ΄΄Δεν μπορεί να το δείξει ο σφυγμός, κοίταξα όμως κάτω από το κρεβάτι τού ασθενούς. Υπήρχαν πολλά μάνγκο΄ αφάγωτα και λίγα φαγωμένα. Το συμπέρανα λοιπόν΄ για συμπέρασμα επρόκειτο.΄΄
Ο δάσκαλος ήταν άρρωστος μια μέρα κι έτσι χρειάστηκε να πάει ο Μουλά για τις καθημερινές επισκέψεις. Πήγε να δει έναν καινούργιο ασθενή. Πήρε το σφυγμό του χεριού του, έκλεισε τα μάτια του, στοχάστηκε για λίγο, ακριβώς όπως κι ο δάσκαλος, κι έπειτα είπε, ΄΄Έφαγες πάρα πολλά άλογα.΄΄
Ο άρρωστος είπε, ΄΄Πώς! Είσαι τρελός;΄΄
Ο Μουλά ήταν πολύ μπερδεμένος. Γύρισε σπίτι πολύ αναστατωμένος και λυπημένος. Ο δάσκαλος τον ρώτησε, ΄΄Τι έγινε;΄΄
Εκείνος είπε, ΄΄Κοίταξα κι εγώ κάτω από το κρεβάτι. Ήταν εκεί η σέλα κι άλλα πράγματα, το άλογο δεν ήταν εκεί, κι έτσι σκέφτηκα ότι έχει φάει πάρα πολλά άλογα.΄΄
Με αυτό τον τρόπο υπακούει συνέχεια ο ανόητος νους. Μην είσαι ανόητος. Πάρε αυτούς τους ορισμούς, τα ρητά, τις σούτρες, με πολύ ασαφή τρόπο. Άσε τα να γίνουν μέρος τής κατανόησής σου , αλλά μην προσπαθείς να τα ακολουθείς επακριβώς. Άφησέ τα να προχωρήσουν βαθιά μέσα σου, να γίνουν αντίληψή σου΄ και έπειτα αναζήτησε το δικό σου δρόμο. Όλες οι μεγάλες διδασκαλίες είναι έμμεσες.
Πώς θα επιτύχεις αυτή τη στάση; Πώς θα επιτύχεις αυτή τη σταθερότητα; Κοίταξε πρώτα την άνεση. Αν ακριβώς το σώμα σου είναι πολύ άνετο, σε βαθιά ανάπαυση, αν νιώθει καλά, τότε σε περιβάλλει ένα είδος ευεξίας: αυτό πρέπει να είναι το κριτήριο με το οποίο θα αποφασίσεις. Αυτό θα πρέπει να είναι η ένδειξη. Και είναι εκείνο δυνατό ενώ στέκεις όρθιος΄ είναι δυνατό ενώ είσαι ξαπλωμένος΄ είναι δυνατό ενώ κάθεσαι στο έδαφος ή κάθεσαι σε ένα κάθισμα. Είναι οπουδήποτε δυνατό, γιατί πρόκειται για την εσωτερική αίσθηση τής άνεσης. Και όποτε την πετυχαίνεις, δεν θέλεις να συνεχίσεις να κινείσαι διαρκώς, γιατί όσο πιο πολύ κινείσαι, τόσο πιο πολύ θα την χάνεις. Συμβαίνει όταν είσαι σε μια ορισμένη κατάσταση. Αν κινηθείς, απομακρύνεσαι΄ την διακόπτεις.
Αυτή τη φυσική επιθυμία έχουν όλοι, και η γιόγκα είναι το φυσικότερο πράγμα: η φυσική επιθυμία είναι να νιώθεις άνετα, και όποτε είσαι άβολα, θέλεις να το αλλάξεις αυτό. Είναι φυσικό. Να ακούς πάντοτε τον φυσικό, τον ενστικτώδη μηχανισμό μέσα σου. Σχεδόν πάντα είναι σωστός.
΄΄Τη στάση την πετυχαίνεις μέσω τής χαλάρωσης της προσπάθειας και μέσω του διαλογισμού πάνω στο απεριόριστο.΄΄ Όμορφα λόγια, σπουδαίες ενδείξεις και υποδείξεις. Το πρώτο πράγμα, αν θέλεις να πετύχεις την στάση, εκείνο που ο Παταντζάλι ονομάζει στάση είναι: άνετος, σταθερός, με το σώμα σε τόσο βαθιά ακινησία ώστε να μην κινείται τίποτε, με το σώμα τόσο άνετο ώστε να εξαφανίζεται η επιθυμία να κινηθείς, αρχίζεις να απολαμβάνεις την αίσθηση της άνεσης, γίνεται εκείνη σταθερή.
Μαζί με την αλλαγή της διάθεσής σου, αλλάζει και το σώμα΄ μαζί με την αλλαγή του σώματος, αλλάζει και η διάθεσή σου. Το πρόσεξες ποτέ; Πηγαίνεις στο θέατρο, σε μια ταινία: έχεις προσέξει πόσες φορές αλλάζεις τη στάση σου; Έχεις δοκιμάσει να το συσχετίσεις με κάτι; Αν υπάρχει κάτι πολύ συναρπαστικό που συμβαίνει στην οθόνη, δεν μπορείς να καθίσεις ακουμπώντας στο κάθισμα. Ανακάθεσαι΄ η σπονδυλική σου στήλη ισιώνει. Αν συμβαίνει κάτι βαρετό και δεν είσαι συνεπαρμένος, χαλαρώνεις. Τώρα η σπονδυλική σου στήλη δεν είναι πλέον ίσια. Αν συμβαίνει κάτι πολύ άβολο, αλλάζεις συνεχώς τη στάση σου. Αν υπάρχει κάτι πραγματικά όμορφο, παύεις ακόμη και να ανοιγοκλείνεις τα μάτια΄ ακόμη και η λίγη εκείνη κίνηση θα είναι ενοχλητική.... Καμιά κίνηση, γίνεσαι σταθερός, ξεκούραστος, σαν να έχει εξαφανιστεί το σώμα.
Όταν είναι πραγματικά άνετο το σώμα, ξεκούραστο, τότε δεν τρεμοπαίζει η φλόγα του σώματος΄ έχει γίνει σταθερή, δεν υπάρχει καμιά κίνηση, είναι σαν να έχει σταματήσει ξαφνικά ο χρόνος, δεν φυσάει άνεμος, όλα είναι ακίνητα και ήρεμα και το σώμα δεν έχει καμιά παρόρμηση να κινηθεί΄ τακτοποιημένο, με βαθιά ισορροπία, ήρεμο, ήσυχο, συγκροτημένο: μέσα στην κατάσταση αυτή, οι δυϊκότητες, καθώς και οι ενοχλήσεις που προκαλούν οι δυϊκότητες, εξαφανίζονται.
Έχεις παρατηρήσει πως όποτε αναστατώνεται ο νους σου, το σώμα σου γίνεται πιο ανήσυχο, πως δεν μπορείς να καθίσεις σιωπηλός;.... ΄Η όποτε είναι ανήσυχο και κινείται το σώμα σου, ο νους σου δεν μπορεί να είναι σιωπηλός; Πάνε μαζί. Ο Παταντζάλι ξέρει καλά ότι σώμα και νους δεν αποτελούν δύο πράγματα΄ δεν είσαι διαιρεμένος στα δύο, σε σώμα και σε νου. Σώμα και νους αποτελούν ένα πράγμα. Είσαι ψυχοσωματικός: είσαι σώμα-νους. Το σώμα αποτελεί απλώς την αρχή τού νου σου και ο νους σου δεν είναι τίποτε άλλο από το τέλος τού σώματος. Αποτελούν τις δυο όψεις ενός φαινομένου΄ δεν είναι δύο. Έτσι λοιπόν ό,τι συμβαίνει στο σώμα επηρεάζει τον νου και ό,τι συμβαίνει στο νου επηρεάζει το σώμα. Προχωρούν παράλληλα. Γι΄αυτό ακριβώς δίνεται τόση έμφαση στο σώμα, επειδή, αν δεν είναι σε βαθιά ανάπαυση το σώμα σου, δεν μπορεί να είναι και ο νους σου.
Και είναι ευκολότερο να ξεκινήσεις από το σώμα, γιατί αυτό αποτελεί το πιο εξωτερικό επίπεδο.
Osho, The Essence of Yoga, Ομιλία #7
