Μίλησες για το μη-πρόβλημα, την μη-ύπαρξη των προβλημάτων μας. Μεγάλωσα μέσα σε μια καταπιεστική Καθολική οικογένεια και πέρασα εικοσιένα χρόνια μέσα σε ένα εξίσου τρελό εκπαιδευτικό σύστημα. Θέλεις να πεις ότι όλα τα στρώματα τής θωράκισης, όλοι οι προγραμματισμοί και τα καταπιεσμένα πράγματα δεν υπάρχουν και μπορεί να τα αφήσει αμέσως κανείς; Και τι γίνεται με όσα έχουν αποτυπωθεί στον εγκέφαλο και στο μυϊκό σύστημα τού σώματος;

Είναι πολύ σημαντική αυτή η ερώτηση. Η ερώτηση είναι σημαντική, διότι δείχνει δυο διαφορετικές προσεγγίσεις σε ό,τι αφορά την εσωτερική πραγματικότητα του ανθρώπου.

Η δυτική προσέγγιση είναι να σκέφτεσαι το πρόβλημα, να βρίσκεις τις αιτίες τού προβλήματος, να εξετάζεις την ιστορία του προβλήματος, το παρελθόν του προβλήματος, να ξεριζώνεις το πρόβλημα από την αρχή, να αποπρογραμματίζεις τον νου ή να ξαναπρογραμματίζεις τον νου, να αφαιρείς όλα όσα έχουν αποτυπωθεί στον εγκέφαλο. Αυτή είναι η δυτική προσέγγιση. Η ψυχανάλυση εξετάζει τη μνήμη΄ εκεί εργάζεται. Εξετάζει την παιδική σου ηλικία, το παρελθόν σου΄ κινείται προς τα πίσω. Βρίσκει από πού προέκυψε το πρόβλημα. Ίσως πριν από πενήντα χρόνια να ανέκυψε το πρόβλημα στη σχέση σου με τη μητέρα σου΄ τότε η ψυχανάλυση πάει προς τα πίσω.

Πενήντα χρόνια ιστορίας! Η υπόθεση είναι πολύ μακροχρόνια, σέρνεται. Κι ακόμη και τότε δεν βοηθάει πολύ, γιατί υπάρχουν εκατομμύρια προβλήματα. Δεν είναι μόνο θέμα ενός προβλήματος. Μπορείς να εξετάσεις την ιστορία ενός προβλήματος΄ μπορείς να κοιτάξεις την αυτοβιογραφία σου και να βρεις τις αιτίες και ίσως να μπορείς να εξουδετερώσεις κάποιο πρόβλημα, αλλά υπάρχουν εκατομμύρια προβλήματα. Αν αρχίσεις να εξετάζεις κάθε ένα πρόβλημα για να λύσεις τα προβλήματα μιας ζωής, θα σου χρειαστούν εκατομμύρια ζωές. Είναι παράλογο αυτό!

Η ίδια τώρα ψυχαναλυτική προσέγγιση έχει προχωρήσει και στο σώμα: υπάρχει το ρόλφινγκ, η βιοενεργητική και άλλες μέθοδοι που προσπαθούν να εξαλείψουν ό,τι έχει εντυπωθεί στο σώμα, στο μυϊκό σύστημα. Εκεί πάλι, χρειάζεται να δεις την ιστορία του σώματος. Ένα όμως είναι βέβαιο και για τις δυο αυτές προσεγγίσεις, που ακολουθούν το ίδιο λογικό πρότυπο, ότι το πρόβλημα προέρχεται από το παρελθόν, άρα πρέπει να το αντιμετωπίσεις κατά κάποιο τρόπο στο παρελθόν.

Η Ανατολή έχει μια τελείως διαφορετική οπτική. Πρώτον, λέει ότι κανένα πρόβλημα δεν είναι σοβαρό. Μόλις πεις ότι κανένα πρόβλημα δεν είναι σοβαρό, το πρόβλημα είναι σχεδόν κατά ενενήντα εννέα τοις εκατό νεκρό. Αλλάζει όλη σου η οπτική σχετικά με εκείνο. Το δεύτερο πράγμα που λέει η Ανατολή είναι: το πρόβλημα υπάρχει επειδή είσαι ταυτισμένος μαζί του. Δεν έχει καμιά σχέση με το παρελθόν, καμιά σχέση με την ιστορία του. Είσαι ταυτισμένος μαζί του΄ αυτή είναι η ουσία. Και αυτό είναι το κλειδί για να λύσεις όλα τα προβλήματα.

Για παράδειγμα: είσαι ένας θυμωμένος άνθρωπος. Αν πας στον ψυχαναλυτή, θα πει, ΄΄Πήγαινε στο παρελθόν: πώς ξεκίνησε ο θυμός; Σε ποιες συνθήκες διαμορφώθηκε όλο και πιο πολύ και εντυπώθηκε στο νου σου; Θα πρέπει να ξεπλύνουμε όλα όσα είναι εντυπωμένα εκεί΄ θα χρειαστεί να τα διαγράψουμε. Θα χρειαστεί να καθαρίσουμε εντελώς το παρελθόν σου.΄΄

Αν πας σε ένα μύστη τής Ανατολής, θα πει, ΄΄Νομίζεις ότι είσαι ο θυμός, νιώθεις ταυτισμένος με το θυμό. Εκεί ακριβώς πάνε στραβά τα πράγματα. Την επόμενη φορά που θα σου συμβεί ο θυμός, μείνε ένας απλός παρατηρητής, μείνε αυτόπτης μάρτυρας. Μην ταυτίζεσαι με το θυμό. Μην λες, ΄Είμαι ο θυμός.΄ Μην λες, ΄Είμαι θυμωμένος.’ Δες τον απλώς καθώς συμβαίνει, σαν να συμβαίνει στην οθόνη της τηλεόρασης. Κοίτα τον εαυτό σου, σαν να κοιτάς κάποιον άλλον.΄΄

Είσαι καθαρή συνειδητότητα. Όταν έρχεται γύρω σου το σύννεφο τού θυμού, παρατήρησέ το και μείνε σε εγρήγορση, έτσι ώστε να μην ταυτιστείς. Το όλο ζήτημα είναι πώς να μην ταυτιστείς με το πρόβλημα. Όταν το μάθεις αυτό... δεν υπάρχει κατόπιν κανένα ερώτημα - για πάρα πολλά προβλήματα - διότι το κλειδί, το ίδιο κλειδί, θα ανοίξει όλες τις κλειδαριές. Ισχύει αυτό με το θυμό, ισχύει με την απληστία, ισχύει με το σεξ: ισχύει με κάθε τι άλλο για το οποίο είναι ικανός ο νους.

Ο ερωτών λέει: ΄΄Μίλησες σε αρκετές πρόσφατες ομιλίες για το μη-πρόβλημα, την μη-ύπαρξη των προβλημάτων μας. Μεγάλωσα μέσα σε μια καταπιεστική Καθολική οικογένεια...΄΄

Μπορείς να γίνεις αμέσως τώρα μη-Καθολικός. Τώρα! λέω. Δεν θα χρειαστεί να πας προς τα πίσω και να διορθώσεις όλα όσα έχουν κάνει οι γονείς σου και η κοινωνία σου και ο ιερέας και η εκκλησία. Θα είναι τούτο σκέτη σπατάλη τού πολύτιμου παρόντος χρόνου. Καταρχήν σού έχουν καταστρέψει πολλά χρόνια΄ τώρα πάλι, θα καταστρέφουν τις παρούσες σου στιγμές. Μπορείς απλώς να βγεις έξω από τούτο, όπως ακριβώς γλιστρά το φίδι και βγαίνει από το παλιό του δέρμα.

΄΄Θέλεις να πεις ότι όλα τα στρώματα τής θωράκισης, όλοι οι προγραμματισμοί και τα καταπιεσμένα πράγματα δεν υπάρχουν και μπορεί να τα αφήσει αμέσως κανείς;΄΄ Όχι, υπάρχουν. Υπάρχουν όμως είτε στο σώμα είτε στον εγκέφαλο΄ δεν υπάρχουν μέσα στη συνειδητότητά σου, γιατί η συνειδητότητα δεν μπορεί να λάβει διάπλαση. Η συνειδητότητα παραμένει ελεύθερη. Η ελευθερία αποτελεί την εσώτατη ιδιότητά της, η ελευθερία αποτελεί τη φύση της. Μάλιστα, ακόμη και με την ερώτησή σου, δείχνεις αυτή την ελευθερία.

Όταν λες ΄΄εικοσιένα χρόνια σε ένα τρελό εκπαιδευτικό σύστημα,΄΄ όταν λες ΄΄Μεγάλωσα μέσα σε μια καταπιεστική οικογένεια καθολικών...΄΄ Αυτή τη στιγμή  δεν είσαι ταυτισμένος. Μπορείς να κοιτάξεις: τόσα χρόνια με χριστιανική καθολική καταπίεση, τόσα χρόνια με μια συγκεκριμένη εκπαίδευση. Τη στιγμή αυτή που το κοιτάς, τούτη η συνειδητότητα δεν είναι πια χριστιανική καθολική΄ αλλιώς, ποιος θα είχε την επίγνωση; Αν είχες πραγματικά γίνει ένας καθολικός χριστιανός, τότε ποιος θα είχε την επίγνωση; Τότε δεν θα υπήρχε καμιά δυνατότητα να αποκτήσεις επίγνωση.

Αν μπορείς να λες ΄΄εικοσιένα χρόνια μέσα σε ένα εξίσου τρελό εκπαιδευτικό σύστημα,΄΄ ένα είναι βέβαιο: δεν έχεις τρελαθεί ακόμη. Το σύστημα απέτυχε΄ δεν λειτούργησε. Δεν είσαι τρελός, επομένως μπορείς να δεις ότι είναι τρελό το όλο σύστημα. Ο τρελός δεν μπορεί να δει πως είναι τρελός. Μόνο ο λογικός άνθρωπος μπορεί να δει αυτή την τρέλα. Για να δεις την τρέλα ως τρέλα, χρειάζεται να έχεις τα λογικά σου. Εκείνα τα εικοσιένα χρόνια τού τρελού συστήματος έχουν αποτύχει΄ όλη εκείνη η καταπιεστική διαπαιδαγώγηση έχει αποτύχει. Δεν μπορεί να επιτύχει πραγματικά. Πετυχαίνει στην ίδια μόνο αναλογία που εσύ ταυτίζεσαι μαζί της. Όποια στιγμή μπορείς να σταθείς απόμακρα... υπάρχει, δεν λέω πως δεν υπάρχει: αλλά δεν αποτελεί πια μέρος τής συνειδητότητάς σου.

Αυτή την ομορφιά έχει η συνειδητότητα: η συνειδητότητα μπορεί και ξεγλιστρά έξω από το οτιδήποτε. Δεν έχει κανένα φραγμό, κανένα όριο. Μόλις πριν από μια στιγμή ήσουν Άγγλος. Δεν λέω πως θα αλλάξει η λευκή σου επιδερμίδα΄ θα παραμείνει λευκή, αλλά δεν ταυτίζεσαι πια με τη λευκότητα΄ δεν είσαι πια ενάντια στη μαύρη. Βλέπεις την ανοησία τού πράγματος. Δεν λέω πως επειδή απλώς βλέπεις ότι δεν είσαι πια Άγγλος, θα ξεχάσεις την αγγλική γλώσσα, όχι. Θα εξακολουθεί να βρίσκεται μέσα στη μνήμη σου, αλλά θα έχει ξεγλιστρήσει έξω η συνειδητότητά σου, η συνειδητότητά σου στέκει πάνω σε ένα λόφο και κοιτάζει την κοιλάδα. Τώρα είναι νεκρός ο Άγγλος μέσα στην κοιλάδα κι εσύ στέκεις πάνω στους λόφους, πέρα μακριά, χωρίς προσκόλληση, ανέγγιχτος.

Η όλη ανατολική μεθοδολογία μπορεί να περιοριστεί σε μια μόνο λέξη: παρατήρηση. Η όλη δυτική μεθοδολογία μπορεί να περιοριστεί σε ένα πράγμα: ανάλυση. Να αναλύεις, να κάνεις συνεχείς περιστροφές. Παρατηρώντας, βγαίνεις απλούστατα από τον κύκλο.

Η ανατολική προσέγγιση σημαίνει ότι παίρνεις υπόψη σου τον ουρανό. Η δυτική προσέγγιση σε κάνει να είσαι όλο και πιο πολύ σε εγρήγορση ως προς τα σύννεφα και σε βοηθάει λίγο, αλλά δεν σε κάνει να αποκτήσεις επίγνωση του εσώτατου πυρήνα σου. Της περιφέρειας, ναι΄ αποκτάς λίγη περισσότερη επίγνωση της περιφέρειας, όχι όμως και επίγνωση του κέντρου. Και η περιφέρεια είναι ένας κυκλώνας. Πρέπει να βρεις το κέντρο τού κυκλώνα. Και αυτό συμβαίνει μόνο αν παρατηρείς.

Η παρατήρηση δεν θα αλλάξει τη διάπλασή σου. Η παρατήρηση δεν θα αλλάξει το μυϊκό σύστημα του σώματός σου. Αλλά η παρατήρηση θα σου δώσει απλώς την εμπειρία ότι βρίσκεσαι πέρα από κάθε μυϊκό σύστημα, από κάθε διάπλαση. Εκείνη τη στιγμή τής αίσθησης τού πέραν, εκείνη τη στιγμή της υπέρβασης, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα΄ όχι για σένα. Και τώρα από σένα εξαρτάται. Το σώμα θα εξακολουθεί να έχει το μυϊκό σύστημα και ο νους θα εξακολουθεί να έχει τη διάπλαση. Τώρα εξαρτάται από σένα: αν μερικές φορές επιθυμείς το πρόβλημα, μπορείς να μπαίνεις στο σώμα-νου και να έχεις το πρόβλημα και να το απολαμβάνεις. Αν δεν θέλεις να το έχεις, μπορείς να μένεις απέξω. Το πρόβλημα θα παραμείνει ως κάτι το εντυπωμένο στο φαινόμενο τού σώματος-νου, αλλά εσύ θα είσαι απόμακρος και σε απόσταση από εκείνο.

Έτσι λειτουργεί ένας Βούδας.  Χρησιμοποιείς κι εσύ τη μνήμη΄ χρησιμοποιεί κι ο Βούδας τη μνήμη, αλλά δεν είναι ταυτισμένος μαζί της.  Χρησιμοποιεί εκείνος τη μνήμη ως ένα μηχανισμό.

Είναι λοιπόν σωστή η ερώτησή σου:  θα υπάρχουν προβλήματα, αλλά θα υπάρχουν μόνον σε σπερματική μορφή στο σώμα και το νου.  Πώς να αλλάξεις το παρελθόν σου;  Υπήρξες Καθολικός, πώς μπορείς λοιπόν να αλλάξεις εκείνα τα σαράντα χρόνια και να μην είσαι Καθολικός;  Όχι.  Τα σαράντα εκείνα χρόνια θα παραμείνουν ως ένα διάστημα όπου ήσουν Καθολικός.  Μπορείς όμως να γλιστρήσεις έξω από αυτό.  Ξέρεις τώρα ότι επρόκειτο απλώς για μια ταύτιση.  Δεν μπορούν να καταστραφούν εκείνα τα σαράντα χρόνια και δεν υπάρχει λόγος να τα καταστρέψεις.  Αν είσαι ο αφέντης τού σπιτιού, δεν υπάρχει λόγος.  Μπορείς να χρησιμοποιήσεις ακόμη κι  εκείνα τα σαράντα χρόνια με έναν ορισμένο τρόπο, με ένα τρόπο δημιουργικό.  Ακόμη κι εκείνη η τρελή εκπαίδευση μπορεί να χρησιμοποιηθεί με δημιουργικό τρόπο.

΄΄Και με όλα αυτά που έχουν αποτυπωθεί στο νου, στο μυϊκό σύστημα τού σώματος;΄΄

Θα παραμένουν εκεί, αλλά ως σπόρος: θα υπάρχουν δυνητικά.  Αν νιώθεις μεγάλη μοναξιά και θέλεις να έχεις προβλήματα, μπορείς να τα έχεις.  Αν νιώθεις πολύ δυστυχισμένος χωρίς δυστυχία, μπορείς να τα έχεις.  Θα παραμένουν πάντα διαθέσιμα, αλλά δεν υπάρχει λόγος να τα έχεις, δεν είναι αναγκαίο να τα έχεις.  Θα είναι δική σου η επιλογή.