Νιώθω πολύ μπερδεμένος. Το καλό και το κακό έχουν χάσει τώρα πια το νόημά τους.

Όποτε υπάρχει μια κρίση ταυτότητας, όποτε δεν ξέρει ένας άνθρωπος ποιος είναι, όποτε χάνεται ο έλεγχος που ασκεί το παρελθόν, όποτε οι άνθρωποι νιώθουν ξεριζωμένοι από τα παραδοσιακά, όποτε δεν δείχνει πια να έχει νόημα το παρελθόν, προβάλλει αυτή η κρίση, μια μεγάλη κρίση ταυτότητας: ποιοι είμαστε; Τι πρέπει να κάνουμε;
Η ευκαιρία αυτή μπορεί να μετατραπεί και σε κατάρα, αν πέσεις θύμα κάποιου Αδόλφου Χίτλερ΄ αλλά αυτή η κατάρα μπορεί να αποτελέσει ένα μεγάλο άνοιγμα προς το άγνωστο, αν είσαι αρκετά τυχερός να βρίσκεσαι κοντά σε έναν βούδα. Αν είσαι αρκετά τυχερός να έχεις αγαπήσει έναν βούδα, η ζωή σου μπορεί να μεταμορφωθεί.

Οι άνθρωποι που παραμένουν ριζωμένοι μέσα στις παραδόσεις και που νομίζουν ότι ξέρουν τι είναι σωστό και τι είναι λάθος, δεν θα πάνε ποτέ σε έναν βούδα. Θα συνεχίσουν να ζουν τη ζωή τους - τη ρουτίνα της ζωής, την θαμπή, νεκρή ζωή. Θα συνεχίσουν να εκπληρώνουν τα καθήκοντα τους όπως έκαναν και οι πρόγονοί τους. Εδώ και αιώνες ακολουθούν μια οδό και θα συνεχίσουν να ακολουθούν την πεπατημένη εκείνη οδό.

Φυσικά, όταν ακολουθείς την πεπατημένη, νιώθεις σιγουριά - τόσοι πολλοί άνθρωποι την περπάτησαν. Αλλά όταν έρχεσαι σε ένα βούδα κι αρχίζεις να προχωρείς μέσα στο άγνωστο, δεν υπάρχει καμία λεωφόρος, καμιά πεπατημένη οδός. Θα χρειαστεί να ανοίξεις το δικό σου μονοπάτι περπατώντας΄ δεν θα βρεις το μονοπάτι έτοιμο.

Μπορώ να σε ενθαρρύνω να περπατήσεις μόνος σου, μπορώ να πυροδοτήσω μέσα σου μια διαδικασία έρευνας΄ αλλά δεν θα σου δώσω ένα σύστημα σκέψης, δεν θα σου δώσω καμιά σιγουριά. Θα σου δώσω μόνο ένα ταξίδι προσκυνήματος... ένα ταξίδι που έχει κινδύνους, ένα ταξίδι που έχει εκατομμύρια λάκκους, ένα ταξίδι κατά το οποίο πρέπει να αντιμετωπίζεις καθημερινά όλο και πιο πολλούς κινδύνους, ένα ταξίδι που θα σε πάει στην κορυφή της ανθρώπινης συνειδητότητας, στην τέταρτη κατάσταση. Όσο όμως πιο ψηλά ανεβαίνεις, τόσο πιο μεγάλος είναι ο κίνδυνος να πέσεις.

Μπορώ να σου υποσχεθώ μόνο μια μεγάλη περιπέτεια, ριψοκίνδυνη, επικίνδυνη, χωρίς καμιά υπόσχεση ότι θα επιτύχεις - γιατί δεν μπορεί να δώσει κανείς εγγυήσεις για το άγνωστο.

Μπαίνεις σε έναν όμορφο εσωτερικό χώρο. Αν έχει πάψει να υπάρχει το καλό και το κακό, πολύ ωραία! Μπες τώρα μέσα σε μια άλλη διάσταση, όχι ανθρώπινης κατασκευής, όπου οι διακρίσεις δεν έχουν κανένα νόημα, όπου τίποτε δεν είναι καλό και τίποτε δεν είναι κακό, όπου ό,τι υπάρχει υπάρχει και ό,τι δεν υπάρχει δεν υπάρχει. Δεν τίθεται θέμα καλού και κακού΄ είτε υπάρχει κάτι είτε όχι. Το καλό και το κακό δεν είναι τίποτε άλλο από εναλλακτικά στοιχεία από τα οποία να διαλέγεις: διάλεγε είτε τούτο είτε εκείνο. Σε κρατούν μέσα στο διαχωρισμό τού ενός ή του άλλου.

Μόλις αρχίσεις να βλέπεις την ασυναρτησία τού κάθε καλού και κακού, μόλις αρχίσεις να βλέπεις ότι είναι πράγματα κοινωνικής κατασκευής... Έχουν βέβαια χρησιμότητα και δεν λέω να πας στην αγορά και να συμπεριφέρεσαι σαν να μην υπάρχει τίποτε καλό και τίποτε λάθος. Δεν λέω να περπατάς μέσα στη μέση του δρόμου, λέγοντας τι σημασία έχει αν περπατάει κανείς δεξιά ή αριστερά.

Όταν είσαι μαζί με ανθρώπους, να θυμάσαι, για εκείνους εξακολουθεί να υπάρχει το καλό και το κακό. Σεβάσου τους ίδιους και τα όνειρά τους. Δεν είναι δική σου δουλειά να ταράζεις το όνειρο κανενός. Ποιος είσαι εσύ; Δεν είναι δική σου δουλειά να ανακατεύεσαι. Να είσαι ευγενικός με τους ανθρώπους και με τις ανοησίες τους, να είσαι ευγενικός με τους ίδιους και με τα παιχνίδια τους. Να θυμάσαι όμως πάντα, στο βάθος τίποτε δεν είναι καλό και τίποτε δεν είναι κακό.

Η ύπαρξη είναι απλώς εκεί΄ δεν έχεις να διαλέξεις ανάμεσα σε δύο πράγματα. Και να θυμάσαι, όταν δεν υπάρχει κάτι να διαλέξεις ανάμεσα σε δύο πράγματα, θα γίνεις αδιαίρετος. Όταν υπάρχει κάτι να διαλέξεις ανάμεσα σε δύο πράγματα, διαιρείσαι κι εσύ. Η διαίρεση είναι δίκοπο μαχαίρι: διαιρεί την πραγματικότητα απέξω, διαιρεί και σένα μέσα σου. Αν διαλέγεις, διαλέγεις τη διαίρεση, διαλέγεις να είσαι διχασμένος, διαλέγεις τη σχιζοφρένεια. Αν δεν διαλέγεις, αν ξέρεις ότι δεν υπάρχει τίποτε καλό, τίποτε κακό, διαλέγεις την διανοητική υγεία.

Αν δεν διαλέγεις τίποτε, διαλέγεις τη διανοητική υγεία, αν δεν διαλέγεις, είσαι υγιής, γιατί τώρα που δεν υπάρχει καμιά διαίρεση απέξω, πώς γίνεται να είσαι διαιρεμένος μέσα σου; Το μέσα και το απέξω πάνε μαζί. Γίνεσαι αδιαίρετος, γίνεσαι άτομο. Αυτή είναι η διαδικασία της ατομίκευσης. Τίποτε δεν είναι καλό, τίποτε δεν είναι κακό. Όταν το συλλάβει αυτό η συνειδητότητά σου, είσαι ξαφνικά συγκροτημένος, όλα τα κομμάτια έχουν εξαφανιστεί μέσα σε μια μόνο ενότητα. Είσαι αποκρυσταλλωμένος, είσαι επικεντρωμένος.

Αν μπορέσεις να γνωρίσεις ότι τίποτε δεν είναι καλό, τίποτε δεν είναι κακό, αποτελεί τούτο ένα σημείο καμπής΄ πρόκειται για μεταστροφή. Αρχίζεις να κοιτάς μέσα σου΄ η εξωτερική πραγματικότητα χάνει το νόημά της. Η κοινωνική πραγματικότητα αποτελεί μύθευμα, ένα όμορφο θεατρικό έργο΄ μπορείς να λάβεις μέρος, τότε όμως δεν το παίρνεις στα σοβαρά. Πρόκειται απλώς για έναν ρόλο που θα παίξεις΄ παίξε τον όμορφα, με όση ικανότητα μπορείς. Αλλά μην τον παίρνεις στα σοβαρά, δεν περιέχει τίποτε από το υπέρτατο στοιχείο.

Υπέρτατο είναι το εσωτερικό΄ η αδιαίρετη ψυχή το γνωρίζει αυτό. Και για να φτάσεις στην ψυχή εκείνη, τούτο το σημείο είναι ένα καλό σημείο καμπής.