Αν εξετάσεις τη ζωή, θα μπορέσεις να μάθεις τι είναι ο θάνατος. Αν καταλαβαίνεις τι είναι ο θάνατος, μόνο τότε θα μπορέσεις να καταλάβεις τι είναι η ζωή. Έχουν οργανική σχέση. Κατά κανόνα, από φόβο, έχουμε δημιουργήσει μια διαίρεση. Νομίζουμε ότι η ζωή είναι καλή και ο θάνατος είναι κακός. Νομίζουμε ότι την ζωή πρέπει να την επιθυμούμε και τον θάνατο πρέπει να τον αποφεύγουμε. Νομίζουμε ότι πρέπει με κάποιο τρόπο να προστατεύουμε τον εαυτό μας από τον θάνατο. Αυτή η παράλογη ιδέα δημιουργεί ατέλειωτες δυστυχίες στη ζωή μας, γιατί ο άνθρωπος που προστατεύει τον εαυτό του από τον θάνατο γίνεται ανίκανος να ζήσει. Είναι ο άνθρωπος που φοβάται να κάνει εκπνοή, μετά δεν μπορεί να κάνει εισπνοή και βρίσκεται παγιδευμένος. Τότε σέρνεται απλώς΄ η ζωή του δεν αποτελεί πλέον ροή, η ζωή του δεν αποτελεί πλέον ποτάμι.

Αν θέλεις πραγματικά να ζήσεις, πρέπει να είσαι έτοιμος να πεθάνεις. Ποιος φοβάται μέσα σου τον θάνατο; Φοβάται η ζωή τον θάνατο; Δεν είναι δυνατό αυτό. Πώς γίνεται να φοβάται η ζωή την δική της αναπόσπαστη διαδικασία; Κάτι άλλο μέσα σου είναι αυτό που φοβάται. Το εγώ μέσα σου φοβάται. Η ζωή και ο θάνατος δεν είναι αντίθετα πράγματα΄ το εγώ και ο θάνατος είναι αντίθετα πράγματα. Η ζωή και ο θάνατος δεν είναι αντίθετα πράγματα΄ το εγώ και η ζωή είναι αντίθετα πράγματα. Το εγώ είναι αντίθετο και προς τη ζωή και προς τον θάνατο. Το εγώ φοβάται να ζήσει και το εγώ φοβάται να πεθάνει. Φοβάται να ζήσει, γιατί κάθε προσπάθεια, κάθε βήμα με κατεύθυνση τη ζωή φέρνει πιο κοντά το θάνατο. Αν ζεις, πλησιάζεις πιο πολύ το θάνατο. Το εγώ φοβάται να πεθάνει΄ γι΄αυτό ακριβώς φοβάται και να ζήσει. Το εγώ απλώς σέρνεται.

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν είναι ούτε ζωντανοί ούτε νεκροί. Είναι χειρότερο αυτό από ό,τι άλλο. Ο άνθρωπος που είναι εντελώς ζωντανός είναι γεμάτος κι από θάνατο επίσης. Αυτό το νόημα έχει ο Ιησούς πάνω στον σταυρό. Δεν έχουμε καταλάβει πραγματικά τον Ιησού που κουβαλά τον σταυρό του. Και λέει στους μαθητές του, ΄΄Θα χρειαστεί να κουβαλήσετε το δικό σας σταυρό.΄΄ Το νόημα τού Ιησού που κουβαλά το δικό του σταυρό είναι πολύ απλό, τίποτε άλλο εκτός από αυτό: ο καθένας χρειάζεται να κουβαλά συνεχώς τον θάνατό του, ο καθένας χρειάζεται να πεθαίνει την κάθε μια στιγμή, ο καθένας χρειάζεται να βρίσκεται πάνω στον σταυρό, γιατί αυτός είναι ο μόνος τρόπος να ζει πλήρως, ολοκληρωτικά.

Όποτε φτάνεις σε μια ολική στιγμή ζωντάνιας, θα δεις ξαφνικά και τον θάνατο εκεί. Στην αγάπη συμβαίνει αυτό. Με την αγάπη, η ζωή φτάνει στην κορύφωση κι έτσι οι άνθρωποι φοβούνται την αγάπη. Συνεχώς μου κάνει έκπληξη όταν έρχονται σε μένα οι άνθρωποι και μου λένε ότι φοβούνται την αγάπη. Ποιος είναι ο φόβος της αγάπης; Είναι ότι, όταν αγαπάς πραγματικά κάποιον, το εγώ σου αρχίζει να γλιστρά και να λιώνει. Δεν μπορείς να αγαπάς με το εγώ΄ το εγώ γίνεται εμπόδιο. Κι όταν θέλεις να αφήσεις το εμπόδιο, το εγώ λέει, ΄΄Θα είναι θάνατος αυτό. Πρόσεχε!΄΄

Ο θάνατος τού εγώ δεν είναι δικός σου θάνατος. Ο θάνατος τού εγώ είναι στην πραγματικότητα η δική σου δυνατότητα για ζωή. Το εγώ είναι απλώς ένας νεκρός φλοιός γύρω σου, πρέπει να τον σπάσεις και να τον πετάξεις πέρα. Δημιουργείται με φυσικό τρόπο, όπως ακριβώς όταν περνάει ένας ταξιδιώτης, μαζεύεται σκόνη πάνω στα ρούχα του, πάνω στο σώμα του, και χρειάζεται να κάνει μπάνιο για να απαλλαχθεί από την σκόνη.

Καθώς κινούμαστε μέσα στον χρόνο, μαζεύεται η σκόνη των εμπειριών, των γνώσεων, της βιωμένης ζωής, του παρελθόντος. Η σκόνη εκείνη γίνεται το εγώ μας. Συσσωρευμένο, γίνεται ένας φλοιός τριγύρω σου, τον οποίο πρέπει να σπάσεις και να πετάξεις πέρα. Πρέπει κανείς να κάνει μπάνιο συνεχώς κάθε μέρα, για την ακρίβεια κάθε στιγμή, έτσι ώστε αυτός ο φλοιός να μην γίνει ποτέ φυλακή. Το εγώ φοβάται να αγαπήσει, γιατί με την αγάπη η ζωή φτάνει σε μια κορύφωση. Όποτε όμως υπάρχει μια κορύφωση της ζωής, υπάρχει και μια κορύφωση του θανάτου, πάνε μαζί αυτά.

Με την αγάπη, πεθαίνεις και ξαναγεννιέσαι. Το ίδιο συμβαίνει όταν έρχεσαι για να διαλογιστείς ή για να προσευχηθείς ή όταν έρχεσαι σε έναν Δάσκαλο να παραδοθείς. Το εγώ δημιουργεί κάθε είδους δυσκολίες, εκλογικεύσεις, για να μην παραδοθείς: ΄΄Σκέψου το, συλλογίσου το, δείξε εξυπνάδα.΄΄ Όταν έρχεσαι σε έναν Δάσκαλο, το εγώ γίνεται και πάλι καχύποπτο, όλο αμφιβολίες, προξενεί άγχος, επειδή έρχεσαι και πάλι στη ζωή, σε μια φλόγα όπου ο θάνατος θα είναι κι αυτός το ίδιο ζωντανός όπως και η ζωή.

Να θυμάσαι πως ο θάνατος και η ζωή παίρνουν και τα δυο φωτιά μαζί΄ δεν είναι ποτέ χωρισμένα. Αν είσαι ζωντανός μόνο στο πάρα πολύ ελάχιστο, στο μίνιμουμ, τότε βλέπεις ότι ο θάνατος και η ζωή είναι χωριστά πράγματα. Όσο πιο πολύ πλησιάζεις στην κορύφωση, τόσο πιο πολύ πλησιάζουν αυτά μεταξύ τους. Στην ίδια την κορυφή, συναντιούνται και γίνονται ένα. Στην αγάπη, στο διαλογισμό, στην εμπιστοσύνη, στην προσευχή, οπουδήποτε γίνεται ολική η ζωή, βρίσκεται εκεί κι ο θάνατος. Χωρίς τον θάνατο, η ζωή δεν μπορεί να γίνει ολική.

Το εγώ όμως σκέφτεται πάντα με διαιρέσεις, με δυϊκότητες΄ διαιρεί τα πάντα. Η ύπαρξη είναι αδιαίρετη΄ δεν μπορείς να την διαιρέσεις. Ήσουν παιδί, έπειτα έγινες νέος. Μπορείς να οροθετήσεις την γραμμή όπου έγινες νέος; Μπορείς να οροθετήσεις το σημείο εκείνο στον χρόνο όπου ξαφνικά δεν ήσουν πια παιδί και είχες γίνει νέος; Κάποια μέρα γίνεσαι γέρος. Μπορείς να οροθετήσεις τη γραμμή που γίνεσαι γέρος;

Δεν μπορείς να οροθετήσεις τις διαδικασίες. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει όταν γεννιέσαι. Μπορείς να οροθετήσεις πότε γεννιέσαι; Πότε αρχίζει πραγματικά η ζωή; Αρχίζει όταν αρχίζει να αναπνέει το παιδί; Ο γιατρός χτυπά με την παλάμη του το παιδί και το παιδί αρχίζει να αναπνέει; Τότε γεννιέται η ζωή; ΄Η μήπως όταν μπήκε το παιδί μέσα στην μητρική κοιλιά, όταν έμεινε έγκυος η μητέρα, όταν έγινε η σύλληψη του παιδιού; Τότε αρχίζει η ζωή; ΄Η μήπως ακόμη και νωρίτερα; Πότε ακριβώς αρχίζει η ζωή;

Πρόκειται για διαδικασία χωρίς τέλος και χωρίς αρχή. Δεν αρχίζει ποτέ. Πότε είναι νεκρός ένας άνθρωπος; Είναι νεκρός ένας άνθρωπος όταν σταματά η αναπνοή; Πολλοί γιόγκι έχουν τώρα αποδείξει πάνω σε επιστημονική βάση ότι μπορούν να σταματήσουν να αναπνέουν και εξακολουθούν να είναι ζωντανοί και μπορούν να επανέλθουν. Έτσι λοιπόν το σταμάτημα της αναπνοής δεν μπορεί να είναι το τέλος. Πού τελειώνει η ζωή;

Δεν τελειώνει ποτέ πουθενά, δεν αρχίζει ποτέ πουθενά. Συμμετέχουμε στην αιωνιότητα. Υπάρχουμε εδώ από την πρώτη-πρώτη αρχή, αν υπήρξε κάποια αρχή, και θα υπάρχουμε εδώ έως το τέλος, αν πρόκειται να υπάρξει κάποιο τέλος. Για την ακρίβεια, δεν μπορεί να υπάρχει καμιά αρχή και δεν μπορεί να υπάρχει κανένα τέλος. Είμαστε η ζωή, ακόμη κι αν αλλάζουν οι μορφές, αν αλλάζει το σώμα, αν αλλάζει ο νους. Εκείνο που ονομάζουμε ζωή είναι απλώς η ταύτιση με ένα ορισμένο σώμα, με έναν ορισμένο νου, με μια ορισμένη συμπεριφορά, κι εκείνο που ονομάζουμε θάνατο δεν είναι τίποτα άλλο εκτός από την έξοδο από την μορφή εκείνη, από το σώμα εκείνο, από την αντίληψη εκείνη.

Αλλάζεις σπίτι. Αν ταυτιστείς υπερβολικά με κάποιο σπίτι, τότε η αλλαγή του σπιτιού θα είναι πολύ οδυνηρή. Θα νομίζεις ότι πεθαίνεις, επειδή το παλιό σπίτι ήταν ό,τι ήσουν εσύ, αποτελούσε την ταυτότητά σου. Δεν συμβαίνει όμως έτσι, αφού ξέρεις ότι απλώς αλλάζεις σπίτι, ότι εσύ παραμένεις ο ίδιος. Όσοι κοίταξαν μέσα τους, όσοι βρήκαν ποιοι είναι, καταλήγουν να γνωρίσουν μια αιώνια, ατέλειωτη διαδικασία. Η ζωή αποτελεί μια διαδικασία, άχρονη, πέρα από τον χρόνο. Ο θάνατος αποτελεί μέρος της.