Τώρα χρειάζεται και ο θάνατος έναν Φρόιντ για να τον κάνει σιγά-σιγά αποδεκτό, έτσι ώστε να μην αποτελεί πλέον ταμπού και να μπορούν οι άνθρωποι να μιλούν για εκείνον και να μοιράζονται τις σχετικές τους εμπειρίες. Τότε δεν θα υπάρχει λόγος να τον κρύβεις και δεν θα υπάρχει λόγος να πιέζουμε τον κόσμο να ζει ενάντια στον εαυτό του. Μέσα στα νοσοκομεία, στα γηροκομεία, οι άνθρωποι συντηρούνται απλώς ζωντανοί, επειδή η κοινωνία, ο πολιτισμός, ο νόμος, δεν τους επιτρέπει να είναι αλλιώς.

Αν ζητήσουν να τους επιτραπεί να πεθάνουν, μοιάζει σαν να ζητούν την αυτοκτονία. Δεν ζητούν την αυτοκτονία. Μάλιστα, έχουν γίνει οι ίδιοι νεκρά πτώματα΄ αποτελούν μια ζωντανή αυτοκτονία κι επιζητούν να απαλλαγούν από αυτήν. Σημασία δεν έχει η διάρκεια. Δεν είναι το ζήτημα πόσο καιρό θα ζήσεις - σημασία έχει πόσο βαθιά ζεις, πόσο εντατικά ζεις, πόσο ολικά ζεις - η ποιότητα έχει σημασία.

Την επιστήμη την απασχολεί η ποσότητα΄ τη θρησκεία την απασχολεί η ποιότητα. Τη θρησκεία την απασχολεί η τέχνη τού πώς να ζεις τη ζωή και πώς να πεθαίνεις. Επτά χρόνια, εβδομήντα χρόνια ή επτακόσια χρόνια - τι διαφορά θα επιφέρει; Θα επαναλαμβάνεις συνεχώς τον ίδιο φαύλο κύκλο ξανά και ξανά και ξανά. Θα γίνεις απλώς όλο και πιο βαριεστημένος.

Άλλαξε λοιπόν την εστίαση τής ύπαρξής σου. Μάθε πώς να ζεις την κάθε μια στιγμή και μάθε πώς να πεθαίνεις την κάθε μια στιγμή. Είναι και τα δυο αυτά μαζί. Αν ξέρεις πώς να πεθαίνεις την κάθε μια στιγμή, θα μπορείς και να ζεις την κάθε μια στιγμή - φρέσκος, νέος, παρθενικός. Πέθανε ως προς το παρελθόν. Μην του επιτρέπεις να παρεμβαίνει στο παρόν σου. Τη στιγμή που το έχεις περάσει, ας μην βρίσκεται πλέον εκεί. Δεν βρίσκεται πλέον εκεί΄ συνεχίζει να υπάρχει μόνο μέσα στη μνήμη σου, είναι μια απλή ενθύμηση. Ας αποδεσμευτεί και η ενθύμηση εκείνη. Δεν θα πρέπει να επιτρέπεις να υπάρχει αυτό το ψυχολογικό κατάλοιπο.

Δεν λέω πως πρέπει να ξεχάσεις όλα όσα ξέρεις. Δεν λέω ότι όλη η μνήμη είναι κακή. Έχει κάποια τεχνική χρησιμότητα. Πρέπει να ξέρεις πώς να οδηγείς, πρέπει να ξέρεις πού είναι το σπίτι σου, πρέπει να αναγνωρίζεις τη σύζυγο και τα παιδιά σου. Δεν πρόκειται όμως για ψυχολογικά κατάλοιπα. Όταν έρχεσαι στο σπίτι, αναγνωρίζεις φυσικά ότι αυτή είναι η γυναίκα σου. Πρόκειται για μνήμη ενός γεγονότος - χρήσιμη, εμπλουτίζει τη ζωή, τη διευκολύνει. Αλλά αν έρχεσαι στο σπίτι και κοιτάς τη γυναίκα σου με όλες τις προηγούμενες εμπειρίες σου από εκείνην, τότε πρόκειται για ψυχολογικά κατάλοιπα. Χθες ήταν θυμωμένη… Τώρα κοιτάζεις και πάλι με την ανάμνηση εκείνη ενδιάμεσα΄ τα μάτια σου τα θαμπώνει εκείνη η μνήμη. Προχθές ήταν λυπημένη ή κακότροπη και γκρίνιαζε - αν τώρα κοιτάζεις μέσα από όλες εκείνες τις ψυχολογικές εντυπώσεις, δεν κοιτάζεις τότε τη γυναίκα που στέκει μπροστά σου αυτή ακριβώς τη στιγμή. Κοιτάζεις κάποιον που δεν βρίσκεται εκεί, βλέπεις κάποιον που δεν υπάρχει, κοιτάζεις ένα φάντασμα - δεν πρόκειται για τη σύζυγό σου. Και ίσως να σε κοιτάζει κι εκείνη με τον ίδιο τρόπο.

Συναντιούνται λοιπόν δυο φαντάσματα και μένουν χωρισμένες οι πραγματικότητες΄ παντρεύονται τα φαντάσματα και παίρνουν διαζύγιο οι πραγματικότητες. Τότε τα δυο αυτά φαντάσματα θα κάνουν έρωτα, τα δυο αυτά φαντάσματα θα τσακώνονται, θα καυγαδίζουν και θα κάνουν χίλια δυο πράγματα και οι πραγματικότητες θα βρίσκονται πάρα πολύ μακριά. Δεν θα υπάρχει καμιά επικοινωνία΄ οι πραγματικότητες δεν θα έχουν καμιά σύνδεση. Τότε δεν θα μπορεί να υπάρχει επικοινωνία, δεν θα μπορεί να υπάρχει διάλογος. Μόνο οι πραγματικότητες μπορούν να αγαπούν. Τα φαντάσματα μπορούν να κάνουν μόνον ανίσχυρες χειρονομίες, κινήσεις, αλλά χωρίς καθόλου ζωή μέσα τους.

Άφηνε το παρελθόν την κάθε μια στιγμή. Θυμήσου να το αφήνεις. Όπως ακριβώς καθαρίζεις κάθε πρωί το σπίτι σου, καθάριζε κάθε στιγμή το εσωτερικό σου σπίτι τού παρελθόντος. Πρέπει να αφήσεις όλες τις ψυχολογικές αναμνήσεις. Κράτησε απλώς τα πραγματικά γεγονότα και ο νους σου θα είναι πάρα πολύ καθαρός και διαυγής.

Μην προηγείσαι του εαυτού σου στο μέλλον, γιατί δεν είναι δυνατό να το κάνεις αυτό. Το μέλλον παραμένει άγνωστο΄ αυτή είναι η ομορφιά του, αυτό είναι το μεγαλείο του, η δόξα του. Αν γίνει γνωστό, θα είναι άχρηστο, γιατί τότε θα χαθεί όλος ο ενθουσιασμός και όλη η έκπληξη.