ΘΑΝΑΤΟΣ
Όσσο,
Ποια είναι η στάση του Ζεν απέναντι στο θάνατο;
Είναι το γέλιο. Ναι, το γέλιο είναι η στάση του Ζεν απέναντι στο θάνατο και απέναντι στη ζωή επίσης, διότι η ζωή κι ο θάνατος δεν είναι χωριστά. Όποια είναι η στάση σου απέναντι στη ζωή θα είναι και η στάση σου απέναντι στο θάνατο, διότι ο θάνατος έρχεται ως το υπέρτατο άνθισμα της ζωής. Η ζωή υπάρχει για τον θάνατο. Η ζωή υπάρχει μέσω του θανάτου. Χωρίς το θάνατο, δεν θα υπάρχει καθόλου ζωή. Ο θάνατος δεν είναι το τέλος αλλά η αποκορύφωση, το κρεσέντο. Ο θάνατος δεν είναι εχθρός, είναι φίλος. Επιτρέπει να υπάρχει η ζωή.
Έτσι λοιπόν, η στάση του Ζεν απέναντι στο θάνατο είναι η ίδια ακριβώς με τη στάση του Ζεν απέναντι στη ζωή – στάση γέλιου, χαράς, γιορτασμού. Κι αν μπορείς να γελάς με το θάνατο, κατά το θάνατο, είσαι ελεύθερος από τα πάντα. Είσαι τότε ελευθερία. Αν δεν μπορείς να γελάς με το θάνατο, δεν θα μπορείς να γελάς ούτε και με τη ζωή, γιατί ο θάνατος έρχεται συνεχώς. Κάθε πράξη στη ζωή, κάθε κίνηση στη ζωή, φέρνει πιο κοντά το θάνατο. Κάθε στιγμή που ζεις έρχεσαι κοντύτερα στο θάνατο. Αν δεν μπορείς να γελάς με το θάνατο, πώς να γελάσεις με τη ζωή και κατά τη διάρκεια της ζωής;
Υπάρχει όμως διαφορά ανάμεσα στους βουδιστές του Ζεν και τις άλλες θρησκείες. Οι άλλες θρησκείες δεν είναι τόσο βαθιές: οι άλλες θρησκείες λένε κι εκείνες ότι δεν υπάρχει λόγος να φοβάσαι το θάνατο, αφού η ψυχή είναι αθάνατη. Αλλά με την ίδια την ιδέα της αθανασίας της ψυχής, ο νους σου αναζητεί την αιωνιότητα και τίποτε άλλο. Με την ίδια την ιδέα της αθανασίας, αρνείσαι το θάνατο, λες ότι δεν υπάρχει θάνατος. Λες, ΄΄Γιατί να φοβάμαι λοιπόν; Δεν υπάρχει θάνατος. Πρόκειται να ζήσω – αν όχι ως τούτο το σώμα, θα ζω πάντως ως αυτή η ψυχή. Η ουσιώδης μου ύπαρξη θα εξακολουθεί. Γιατί λοιπόν να φοβάμαι το θάνατο; Ο θάνατος δεν θα καταστρέψει εμένα. Εγώ θα παραμείνω, θα εμμένω, θα εξακολουθώ.΄΄ Οι άλλες θρησκείες συμβιβάζονται με την επιθυμία σου να παραμείνεις για πάντα, σου δίνουν παρηγοριά. Λένε, ΄΄Μην ανησυχείς. Θα βρίσκεσαι μέσα σε κάποιο άλλο σώμα, με κάποια άλλη μορφή, πάντως θα εξακολουθείς.΄΄ Μοιάζει με προσκόλληση αυτό.
Αλλά το Ζεν προσεγγίζει το θάνατο με τελείως διαφορετικό τρόπο, έναν εξαιρετικά βαθύ τρόπο. Οι άλλες θρησκείες λένε ότι δεν χρειάζεται να ανησυχείς για το θάνατο, διότι η ψυχή είναι αιώνια. Το Ζεν λέει: δεν μπορεί να υπάρξει θάνατος, διότι εσύ δεν υπάρχεις. Δεν υπάρχει κανείς που θα πεθάνει. Δες τη διαφορά – δεν υπάρχει κανείς που θα πεθάνει. Ο εαυτός δεν υπάρχει, επομένως ο θάνατος δεν μπορεί να σου αφαιρέσει τίποτε. Η ζωή δεν μπορεί να σου δώσει τίποτε κι ο θάνατος δεν μπορεί να σου αφαιρέσει τίποτε. Δεν υπάρχει κανείς σκοπός στη ζωή και κανείς σκοπός στο θάνατο. Δεν υπάρχει κανείς που θα πεθάνει. Οι άλλες θρησκείες λένε ότι δεν θα πεθάνεις, επομένως να μην ανησυχείς για το θάνατο. Το Ζεν λέει: δεν υπάρχεις – για ποιον ανησυχείς; Δεν υπάρχει κανείς στη ζωή και δεν θα υπάρχει κανείς στο θάνατο΄ είσαι ένας καθαρός άδειος χώρος. Τίποτε δεν συνέβη ποτέ εκεί.
Osho, This Very Body the Buddha, Ομιλία #8
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
Ο θάνατος είναι ένα οργανικό, ένα αναπόσπαστο τμήμα της ζωής και είναι πολύ φιλικός προς τη ζωή. Χωρίς αυτόν δεν μπορεί να υπάρχει η ζωή. Η ζωή υπάρχει λόγω του θανάτου΄ ο θάνατος δίνει το φόντο. Ο θάνατος είναι, για την ακρίβεια, μια διαδικασία ανανέωσης. Κι ο θάνατος συμβαίνει κάθε στιγμή επίσης, όπως συμβαίνει κι η ζωή, διότι η ανανέωση είναι αναγκαία την κάθε μια στιγμή. Τη στιγμή που εισπνέεις και τη στιγμή που εκπνέεις συμβαίνουν και τα δυο. Όταν εισπνέεις, συμβαίνει η ζωή΄ όταν εκπνέεις, συμβαίνει ο θάνατος. Γι΄αυτό κι όταν γεννιέται ένα παιδί, το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να εισπνεύσει, τότε η ζωή ξεκινά. Κι όταν πεθαίνει ένας ηλικιωμένος άνθρωπος, το τελευταίο πράγμα που κάνει είναι να εκπνεύσει, τότε η ζωή αναχωρεί. Η εκπνοή είναι θάνατος, η εισπνοή είναι ζωή – και είναι και τα δυο σαν τους δυο τροχούς της βοϊδάμαξας. Ζεις εισπνέοντας και ζεις άλλο τόσο εκπνέοντας. Η εκπνοή είναι μέρος της εισπνοής. Δεν μπορείς να εισπνέεις αν σταματήσεις να εκπνέεις. Δεν μπορείς να ζήσεις αν πάψεις να πεθαίνεις. Ο άνθρωπος που έχει καταλάβει τι είναι η ζωή του επιτρέπει να συμβεί ο θάνατος΄ τον καλοδέχεται. Πεθαίνει τη κάθε μια στιγμή και ανασταίνεται την κάθε μια στιγμή. Ο σταυρός του κι η ανάστασή του συμβαίνουν συνεχώς ως μια διαδικασία. Πεθαίνει ως προς το παρελθόν κάθε στιγμή και γεννιέται ξανά και ξανά μέσα στο μέλλον.
Αν κοιτάξεις τη ζωή, θα μπορέσεις να γνωρίσεις τι είναι ο θάνατος. Αν καταλάβεις τι είναι ο θάνατος, τότε μόνον θα μπορέσεις να καταλάβεις τι είναι η ζωή. Έχουν οργανική σχέση. Κατά κανόνα, από φόβο, δημιουργήσαμε ένα διαχωρισμό. Νομίζουμε ότι η ζωή είναι καλό πράγμα και ο θάνατος κακό. Νομίζουμε ότι πρέπει να επιθυμούμε τη ζωή και να αποφεύγουμε το θάνατο. Νομίζουμε ότι πρέπει με κάθε τρόπο να προστατεύουμε τον εαυτό μας από το θάνατο. Η παράλογη αυτή ιδέα δημιουργεί ατέλειωτες δυστυχίες στη ζωή μας, διότι ο άνθρωπος που προστατεύει τον εαυτό του κατά του θανάτου γίνεται ανίκανος να ζήσει. Είναι ο άνθρωπος που φοβάται να εκπνέει, οπότε δεν μπορεί και να εισπνέει΄ οπότε μένει κολλημένος. Τότε απλώς σέρνεται΄ η ζωή του δεν είναι πια μια ροή, η ζωή του δεν είναι πια ένα ποτάμι.
Αν θέλεις πραγματικά να ζήσεις, πρέπει να είσαι έτοιμος να πεθάνεις. Ποιος είναι εκείνος μέσα σου που φοβάται το θάνατο; Φοβάται η ζωή το θάνατο; Δεν είναι δυνατό. Πώς γίνεται να φοβάται η ζωή την ίδια την εγγενή της διαδικασία; Κάτι άλλο μέσα σου φοβάται. Το εγώ μέσα σου φοβάται. Η ζωή και ο θάνατος δεν είναι αντίθετα΄ το εγώ και ο θάνατος είναι αντίθετα. Η ζωή και ο θάνατος δεν είναι αντίθετα΄ το εγώ και η ζωή είναι αντίθετα. Το εγώ είναι εναντίον και της ζωής και του θανάτου. Το εγώ φοβάται να ζήσει και το εγώ φοβάται να πεθάνει. Φοβάται να ζήσει, διότι η κάθε προσπάθεια, το κάθε βήμα προς τη μεριά της ζωής φέρνει κοντύτερα το θάνατο.
Osho, The Art of Dying, Ομιλία #1
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
