ΖΕΝ
Όσσο,
Δεν μπορώ να καταλάβω τη φιλοσοφία του Ζεν. Τι πρέπει να κάνω για να την καταλάβω;
Το Ζεν δεν αποτελεί φιλοσοφία καθόλου. Αν προσεγγίζεις το Ζεν σαν να πρόκειται για φιλοσοφία, είναι λάθος ο τρόπος από την αρχή. Η φιλοσοφία είναι κάτι του νου΄ το Ζεν είναι εντελώς πέρα από το νου. Το Ζεν είναι μια διαδικασία κατά την οποία πηγαίνεις υπεράνω του νου, πολύ μακριά από το νου΄ είναι η διαδικασία της υπέρβασης, του ξεπεράσματος του νου. Δεν μπορείς να το καταλάβεις με το νου, ο νους δεν έχει καμιά λειτουργία εκεί.
Το Ζεν είναι μια κατάσταση μη-νου, αυτό πρέπει να το θυμάσαι. Δεν πρόκειται για Βεντάντα. Η Βεντάντα είναι μια φιλοσοφία΄ μπορείς να την καταλάβεις πολύ καλά. Το Ζεν δεν είναι καν βουδισμός΄ ο βουδισμός είναι κι αυτός μια φιλοσοφία.
Το Ζεν αποτελεί ένα πολύ σπάνιο άνθισμα – είναι ένα από τα πιο παράξενα πράγματα που συνέβη ποτέ στην ιστορία της συνειδητότητας – είναι η συνάντηση της εμπειρίας του Βούδα με την εμπειρία του Λάο Τσου. Ο Βούδας, στο κάτω-κάτω, αποτελούσε μέρος της ινδικής παράδοσης: μίλησε με τη γλώσσα της φιλοσοφίας, είναι απόλυτα διαυγής, μπορείς να τον καταλάβεις. Μάλιστα, απέφευγε κάθε μεταφυσική ερώτηση΄ ήταν πολύ απλός, διαυγής, λογικός. Αλλά η εμπειρία του δεν ήταν εμπειρία του νου. Προσπαθούσε να καταστρέψει τη φιλοσοφία σου, παρέχοντάς σου μια αρνητική φιλοσοφία. Όπως ακριβώς μπορείς να βγάλεις ένα αγκάθι από το πόδι σου χρησιμοποιώντας ένα άλλο αγκάθι, η προσπάθεια του Βούδα ήταν να βγάλει από το νου σου τη φιλοσοφία χρησιμοποιώντας μια άλλη φιλοσοφία. Όταν έχει βγει το πρώτο αγκάθι, μπορείς να πετάξεις και τα δυο αγκάθια και θα βρίσκεσαι τότε πέρα από το νου.
Όταν όμως έφτασαν στην Κίνα οι διδασκαλίες του Βούδα, συνέβη ένα εξαιρετικά όμορφο πράγμα: συνέβη μια διασταύρωση. Στην Κίνα, ο Λάο Τσου είχε δώσει τη δική του εμπειρία τού Ταό με έναν τελείως μη φιλοσοφικό τρόπο, ένα πολύ παράλογο τρόπο, ένα τρόπο δίχως λογική. Όταν όμως συνάντησαν οι βουδιστές διαλογιστές, οι βουδιστές μύστες, τους ταοϊστές μύστες, κατάλαβαν αμέσως ο ένας τον άλλο με την καρδιά τους, όχι με το νου τους. Ένιωθαν τον ίδιο παλμό, έβλεπαν ότι είχε ανοίξει ο ίδιος εσωτερικός κόσμος, μύριζαν το ίδιο άρωμα. Κι ήρθαν πιο κοντά μεταξύ τους, κι όπως ήρθαν πιο κοντά, με τη συνάντηση και τη συγχώνευσή τους, άρχισε να μεγαλώνει ένα καινούργιο πράγμα΄ αυτό είναι το Ζεν. Έχει και την ομορφιά του Βούδα και την ομορφιά του Λάο Τσου΄ είναι παιδί και των δυο. Τέτοια συνάντηση δεν είχε συμβεί ποτέ πριν, ούτε και κατόπιν.
Το Ζεν δεν είναι ούτε ταοϊστικό ούτε βουδιστικό. Είναι και τα δυο και δεν είναι κανένα από αυτά. Έτσι οι παραδοσιακοί βουδιστές απορρίπτουν το Ζεν κι οι παραδοσιακοί ταοϊστές απορρίπτουν επίσης το Ζεν. Για τον παραδοσιακό βουδιστή είναι κάτι το παράλογο, για τον παραδοσιακό ταοϊστή είναι υπερβολικά φιλοσοφικό, αλλά για κείνους που ενδιαφέρονται πραγματικά για το διαλογισμό, το Ζεν είναι μια εμπειρία. Δεν είναι ούτε παράλογο ούτε φιλοσοφικό, διότι είναι και τα δυο αυτά όροι του νου. Εκείνο είναι κάτι το υπερβατικό.
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
Για να καταλάβεις το Ζεν, δεν χρειάζεται να κάνεις μια φιλοσοφική προσπάθεια΄ χρειάζεται να μπεις βαθιά στο διαλογισμό. Και τι σημαίνει διαλογισμός; Ο διαλογισμός αποτελεί ένα άλμα από το νου στο μη-νου, από τις σκέψεις στη μη-σκέψη. Νους σημαίνει σκέψη, μη-νους σημαίνει καθαρή επίγνωση. Έχεις απλώς επίγνωση. Μόνο τότε θα μπορέσεις να καταλάβεις το Ζεν – μέσω της εμπειρίας, όχι μέσω κάποιας διανοητικής προσπάθειας.
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
Το Ζεν είναι αυστηρό. Είναι ένα πολύ κοπιαστικό μονοπάτι. Δεν είναι ένα παιγνίδι που το παίζεις, είναι σαν να παίζεις με τη φωτιά. Δεν θα είσαι ποτέ ξανά ο ίδιος όταν μπεις στον κόσμο του Ζεν. Θα μεταμορφωθείς τελείως, τόσο πολύ που δεν θα μπορείς να αναγνωρίσεις τον εαυτό σου. Ο άνθρωπος που μπαίνει στον κόσμο του Ζεν κι ο άνθρωπος που βγαίνει από εκεί είναι δυο τελείως διαφορετικές οντότητες. Δεν υπάρχει καμιά συνέχεια, γίνεσαι αποκομμένος από το παρελθόν σου. Κάθε συνέχεια είναι κάτι που ανήκει στο νου: κάθε ταυτότητα ανήκει στο νου΄ κάθε όνομα, κάθε μορφή, ανήκει στο νου. Όταν αφήνεις το νου, διακόπτεται ξαφνικά η συνέχεια με το παρελθόν – όχι μόνο με το παρελθόν, χάνεις τη σύνδεσή σου και με τον χρόνο.
Και αυτό είναι το όλο μυστικό του Ζεν: να χάσεις τη σύνδεσή σου με το χρόνο. Τότε αποκτάς σύνδεση με την αιωνιότητα. Και η αιωνιότητα βρίσκεται εδώ-τώρα΄ η αιωνιότητα δεν γνωρίζει παρελθόν και μέλλον΄ η αιωνιότητα είναι καθαρό παρόν. Ο χρόνος δεν γνωρίζει κανένα παρόν - ο χρόνος είναι παρελθόν και μέλλον. Κατά κανόνα νομίζουμε ότι ο χρόνος διαιρείται σε τρεις κατηγορίες: παρελθόν, παρόν και μέλλον. Αυτό είναι εντελώς λάθος. Ο χρόνος διαιρείται σε δυο μόνο κατηγορίες: παρελθόν και μέλλον. Το παρόν δεν είναι μέρος του χρόνου καθόλου. Παρατήρησε, δες. Πότε είναι το παρόν; Τη στιγμή που αναγνωρίζεις ότι αυτό είναι το παρόν, αποτελεί ήδη παρελθόν. Τη στιγμή που λες΄, ΄΄Ναι, αυτό είναι το παρόν,΄΄ έχει ήδη φύγει, αποτελεί παρελθόν. Ή αν πεις, ΄΄Αυτό θα είναι το παρόν,΄΄ αποτελεί ακόμη μέλλον. Δεν μπορείς να αναγνωρίσεις το παρόν, δεν μπορείς να δείξεις το παρόν, δεν μπορείς να καταδείξεις το παρόν. Στον κόσμο του χρόνου, δεν υπάρχει παρόν.
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
Το Ζεν λέει: η βουδική κατάσταση δεν βρίσκεται κάπου μακριά. Κάθεσαι ακριβώς επάνω της. Είσαι αυτή! Δεν υπάρχει λοιπόν ανάγκη να πας πουθενά΄ πρέπει να αποκτήσεις λίγη εγρήγορση ως προς το ποιος είσαι. Έχει συμβεί ήδη! Δεν χρειάζεται να κατορθώσεις τίποτε, δεν χρειάζεται να εφαρμόσεις τίποτε! Ένα πράγμα μόνο: πρέπει να αποκτήσεις λίγη εγρήγορση ως προς το ποιος είσαι.
Το Ζεν διδάσκει δίχως λέξεις επομένως. Το Ζεν διδάσκει όχι με στόχους επομένως. Το Ζεν διδάσκει δείχνοντας απευθείας. Σε χτυπάει απευθείας. Δημιουργεί μια κατάσταση, δημιουργεί ένα τέχνασμα.
Ήρθε κάποιος σε έναν Δάσκαλο του Ζεν και είπε, ΄΄Θέλω να γίνω Βούδας.΄΄ Κι ο Δάσκαλος τον χτύπησε με δύναμη.
Ο άνθρωπος τα έχασε. Βγήκε έξω και ρώτησε έναν άλλο μαθητή, ΄΄Τι είδους άνθρωπος είναι αυτός; Έκανα μια πολύ απλή ερώτηση κι εκείνος θύμωσε πολύ. Με χτύπησε δυνατά! Το μάγουλο μου ακόμη με καίει. Είναι κακό να ρωτάς πώς θα γίνεις Βούδας; Αυτός ο άνθρωπος φαίνεται πως είναι πολύ σκληρός και βίαιος!΄΄
Κι ο μαθητής έβαλε τα γέλια. Είπε, ΄΄Δεν καταλαβαίνεις την ευσπλαχνία του. Από την ευσπλαχνία του σε χτύπησε δυνατά. Κι είναι και γέρος, ενενήντα χρονών΄ για σκέψου το χέρι του – θα τον καίει πιο πολύ από το μάγουλό σου! Εσύ είσαι νέος. Σκέψου την ευσπλαχνία του, άμυαλε! Γύρνα πίσω!΄΄
Αλλά ο άνθρωπος ρώτησε, ΄΄Μα τι μήνυμα υπάρχει εκεί;΄΄
Κι ο μαθητής είπε, ΄΄Το μήνυμα είναι απλό. Αν έρχεται ένας Βούδας και ρωτάει πώς θα γίνει Βούδας, τι άλλο να κάνει κανείς; Τον χτυπάς και τον κάνεις να αντιληφθεί ότι αυτό είναι. Τι ανοησίες λες!΄΄
Αν αρχίσει να προσπαθεί μια τριανταφυλλιά να γίνει τριανταφυλλιά, θα τρελαθεί. Ήδη είναι τριανταφυλλιά. Μπορεί να το έχεις ξεχάσει. Το Ζεν λέει ότι είσαι σε κατάσταση ύπνου, έχεις ξεχάσει ποιος είσαι, αυτό είναι όλο. Δεν χρειάζεται να κάνεις τίποτε, απλώς να θυμηθείς. Αυτό ακριβώς ονομάζει σουράτι ο Νανάκ, ονομάζει σουράτι κι ο Καμπίρ – μια απλή ενθύμηση. Χρειάζεται απλώς να θυμηθείς ποιος είσαι!
Το Ζεν λοιπόν διδάσκει όχι με λέξεις, όχι με ιερές γραφές, όχι με θεωρίες, αλλά δείχνοντας κατευθείαν, βάζοντάς μας να συμμετέχουμε σε ένα παιγνίδι στο οποίο η μόνη απάντηση είναι ένα νέο επίπεδο συνειδητότητας.
Άκουσε αυτή την ιστορία και θα καταλάβεις πώς δημιουργεί το Ζεν καταστάσεις. Το Ζεν είναι πολύ ψυχολογικό. Το πρόβλημα είναι ψυχολογικό – το έχεις απλώς ξεχάσει΄ δεν έχεις πάει πουθενά. Έχεις αποκοιμηθεί. Το Ζεν λειτουργεί σαν ξυπνητήρι. Σε χτυπάει, σε χτυπάει στην καρδιά, σε κάνει να ξυπνήσεις.
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
