ΑΓΑΠΗ
Όσσο,
Σε όλη μου τη ζωή, νόμιζα πάντα ότι αγαπάω κάποιον. Τώρα που είμαι εδώ για πρώτη φορά μαζί σου, αναρωτιέμαι: ήμουν πραγματικά ποτέ ερωτευμένος; Είμαι καν ικανός να αγαπώ; Είμαι ικανός να αγαπώ εσένα; Ή μήπως με έχει φέρει η ζωή σε ένα σημείο όπου δεν συμβαίνει πια η ευτυχία με την αγάπη;
Η βασική πλάνη που μεταφέρεις μέσα σου είναι ότι πάντοτε αγαπούσες κάποιον.
Είναι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα σχετικά με όλους τους ανθρώπους΄ η αγάπη τους είναι πάντοτε για κάποιον, απευθύνεται κάπου – κι όταν απευθύνεις την αγάπη σου κάπου, την καταστρέφεις. Είναι σαν να λες, ΄΄Θα αναπνέω μόνο για σένα – κι όταν δεν είσαι εδώ, τότε πώς να αναπνέω;΄΄
Η αγάπη πρέπει να είναι σαν την αναπνοή. Πρέπει να είναι ένα είδος ποιότητας μέσα σου – όπου βρίσκεσαι, με όποιον κι αν είσαι, ή ακόμη κι αν είσαι μόνος, η αγάπη ξεχειλίζει από σένα συνεχώς. Το ζήτημα δεν είναι να αγαπάς κάποιον – το ζήτημα είναι να είσαι αγάπη.
Οι άνθρωποι απογοητεύονται στις εμπειρίες τους από την αγάπη, όχι επειδή κάτι λάθος έχει η αγάπη.... Τη στενεύουν σε τέτοιο βαθμό την αγάπη που δεν μπορεί να μείνει εκεί ο ωκεανός της αγάπης. Δεν μπορείς να περιέχεις τον ωκεανό – δεν είναι ένα μικρό ποτάμι΄ η αγάπη είναι όλη σου η ύπαρξη – η αγάπη είναι η θεϊκότητά σου. Πρέπει κανείς να σκέφτεται από την άποψη τού αν είναι ή όχι γεμάτος από αγάπη. Το ζήτημα τού αντικειμένου της αγάπης δεν τίθεται. Με τη σύζυγό σου, αγαπάς τη σύζυγό σου΄ με τα παιδιά σου, αγαπάς τα παιδιά σου΄ με τους υπηρέτες σου, αγαπάς τους υπηρέτες σου΄ με τους φίλους σου, αγαπάς τους φίλους σου΄ με τα δέντρα, αγαπάς τα δέντρα΄ με τον ωκεανό, αγαπάς τον ωκεανό.
Είσαι αγάπη.
Η αγάπη δεν εξαρτάται από το αντικείμενο, είναι η ακτινοβολία της υποκειμενικότητάς σου – η ακτινοβολία της ψυχής σου. Κι όσο πιο ευρεία η ακτινοβολία, τόσο πιο μεγάλη είναι η ψυχή σου. Όσο πιο πολύ απλώνονται τα φτερά της αγάπης σου, τόσο πιο μεγάλος είναι ο ουρανός της ύπαρξής σου.
Έχεις ζήσει με την κοινή πλάνη όλων των ανθρώπων. Τώρα ρωτάς, ΄΄Μπορώ να σε αγαπώ;΄΄ Και πάλι η ίδια πλάνη.
Ρώτα απλώς: Είμαι ικανός να γίνω αγάπη;
Όταν βρίσκεσαι μέσα στην παρουσία μου, δεν χρειάζεται να σκέφτεσαι αν με αγαπάς΄ αλλιώς, δεν θα έχεις βγει έξω από τις συνηθισμένες σου πλάνες. Εδώ, χρειάζεται να μάθεις... να είσαι απλώς γεμάτος αγάπη. Βέβαια η αγάπη σου θα φτάσει κι ως εμένα΄ θα φτάσει και στους άλλους. Θα είναι μια αύρα που σε περιβάλλει, που απλώνεται παντού΄ κι αν εκπέμπουν τόσοι πολλοί άνθρωποι την αγάπη τους, το τραγούδι τους, την έκστασή τους, όλος ο τόπος γίνεται ένας ναός. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να φτιάξεις ένα ναό. Τότε όλη η περιοχή γεμίζει από ένα νέο είδος ενέργειας και κανείς δεν χάνει κάτι – γιατί πέφτει πάνω σου βροχή η αγάπη τόσο πολλών ανθρώπων: σε κάθε έναν άνθρωπο πέφτει βροχή η αγάπη τόσου κόσμου.
Άφησε αυτή την πλάνη. Και λόγω αυτής της πλάνης προβάλλει άλλο ένα ερώτημα μέσα σου: ΄΄...ή μήπως με έχει φέρει η ζωή σε ένα σημείο όπου δεν συμβαίνει πια η ευτυχία με την αγάπη;΄΄ Η ζωή δεν είναι παρά μια ευκαιρία για να ανθίσει η αγάπη. Αν ζεις, υπάρχει η ευκαιρία – ακόμη κι ως την τελευταία σου πνοή. Ίσως να σου διέφευγε όλη σου τη ζωή: στην τελευταία σου πνοή, την τελευταία στιγμή πάνω στη γη, αν μπορέσεις να είσαι αγάπη, δεν θα έχεις χάσει τίποτε – διότι μια και μόνο στιγμή αγάπης είναι ίση με όλη την αιωνιότητα της αγάπης.
Αγάπη, αλήθεια, μακαριότητα – έχουν ένα βαθύ πυρήνα: την ανάγκη να τις μοιραστείς΄ από μόνες τους δεν είναι αρκετές. Το μοίρασμα αποτελεί μέρος, δεν είναι όμως κτητικές. Ο λόγος είναι τελείως διαφορετικός. Ο λόγος είναι ότι η αγάπη δίνει βασικά ελευθερία: δίνει ελευθερία στον εαυτό, δίνει ελευθερία στους άλλους. Η αγάπη που γίνεται δεσμά δεν είναι αγάπη΄ είναι λαγνεία, ανήκει στα ζώα, δεν είναι ανθρώπινη. Η αγάπη δίνει ελευθερία, τότε γίνεται ανθρώπινη, αποτελεί όμως και τότε ένα είδος σχέσης.
Η αγάπη έχει κι άλλη μια διάσταση. Στο πρώτο είδος, η αγάπη είναι μια βιολογική ανάγκη΄ στο δεύτερο, είναι ένα ψυχολογικό μοίρασμα΄ στο τρίτο είσαι αγάπη. Στο πρώτο, πρόκειται γα σχέση, για κτητικότητα΄ στο δεύτερο, σχετίζεσαι, υπάρχει φιλία, φιλικότητα΄ στο τρίτο, είσαι η ίδια η αγάπη. Η ίδια σου η ύπαρξη είναι αγάπη, ακτινοβολείς αγάπη. Μόνο τότε έχει φτάσει η αγάπη στην κορύφωση της – έχει κατορθώσει το υπέρτατο, το τελευταίο – μπορείς να το πεις αυτό θεϊκότητα.
Osho, The Wild Geese and the Water, Ομιλία #3
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
Όσσο,
Τι είναι η αγάπη;
Εξαρτάται. Υπάρχουν τόσες αγάπες όσοι και οι άνθρωποι. Η αγάπη είναι μια ιεραρχία, από το πιο χαμηλό σκαλοπάτι στο ψηλότερο, από το σεξ στην υπερ-συνειδητότητα. Υπάρχουν πάρα πολλά επίπεδα, πολλά πεδία αγάπης. Τα πάντα εξαρτώνται από σένα. Αν υπάρχεις στο χαμηλότερο σκαλί, θα έχεις για την αγάπη μια τελείως διαφορετική ιδέα από τον άνθρωπο που βρίσκεται στο ψηλότερο σκαλί. Ο Αδόλφος Χίτλερ θα έχει κάποια ιδέα περί αγάπης, ο Γκωτάμα Βούδας κάποια άλλη΄ και θα είναι διαμετρικά αντίθετες, γιατί βρίσκονται στα δυο άκρα.
Στο χαμηλότερο σκαλί, η αγάπη είναι ένα είδος πολιτικής, πολιτικής της εξουσίας. Όπου μολύνεται η αγάπη από την ιδέα της κυριαρχίας, πρόκειται για πολιτική. Αν το ονομάζεις πολιτική ή όχι δεν έχει σημασία, για πολιτική πρόκειται. Κι εκατομμύρια άνθρωποι δεν γνωρίζουν ποτέ τίποτε σχετικά με την αγάπη εκτός από την πολιτική – την πολιτική που υπάρχει ανάμεσα στους συζύγους, ανάμεσα σε ένα αγόρι και τη φιλενάδα του. Για πολιτική πρόκειται, το όλο πράγμα είναι πολιτικό: θέλεις να κυριαρχείς πάνω στον άλλο, απολαμβάνεις την κυριαρχία.
Κι η αγάπη δεν είναι τίποτε άλλο από πολιτική ζαχαρωμένη, ένα πικρό χάπι με επικάλυψη ζάχαρης. Μιλάς για αγάπη, όμως η βαθιά σου επιθυμία είναι να εκμεταλλευτείς τον άλλο. Και δεν λέω ότι το κάνεις αυτό επίτηδες ή συνειδητά – δεν έχεις τόση συνείδηση ακόμα. Δεν μπορείς να το κάνεις επίτηδες΄ πρόκειται για ασυνείδητο μηχανισμό.
Κι έτσι η μεγάλη κτητικότητα κι η μεγάλη ζήλια γίνονται μέρος, αναπόσπαστο μέρος, της αγάπης σου. Γι΄αυτό ακριβώς και δημιουργεί η αγάπη πιο πολλή δυστυχία παρά χαρά. Το ενενήντα εννέα τοις εκατό της είναι πικρό΄ υπάρχει μόνο εκείνο το ένα τοις εκατό από ζάχαρη που την έχεις βάλει επάνω της σαν επικάλυψη. Κι αργά ή γρήγορα η ζάχαρη εκείνη θα εξαφανιστεί.
Όταν βρίσκεσαι στην αρχή μιας ερωτικής σχέσης, στο μήνα του μέλιτος, δοκιμάζεις μια γεύση γλυκιά. Σε λίγο αραιώνει η ζάχαρη και αρχίζει να εμφανίζεται η πραγματικότητα εντελώς γυμνή και το όλο πράγμα γίνεται άσχημο.
Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αποφασίσει να μην αγαπούν πια έναν άλλο άνθρωπο. Είναι καλύτερο να αγαπάς ένα σκύλο, μια γάτα, ένα παπαγάλο΄ είναι καλύτερο να αγαπάς ένα αυτοκίνητο – γιατί μπορείς να κυριαρχείς επάνω τους πολύ καλά και ο άλλος δεν προσπαθεί ποτέ να κυριαρχήσει πάνω σε σένα. Είναι απλό΄ δεν είναι τόσο περίπλοκο όσο θα είναι με έναν άλλο άνθρωπο.
Σε μια δεξίωση, η οικοδέσποινα άκουσε κατά τύχη τη συζήτηση που έκανε ένας κύριος.
΄΄Ω, την αγαπώ αφάνταστα. Τη λατρεύω,΄΄ δήλωνε ο κύριος.
΄΄Κι εγώ το ίδιο θα έκανα, αν ήταν δική μου,΄΄ συμφώνησε ο φίλος του.
΄΄Ο τρόπος που βαδίζει και λικνίζεται. Τα μεγάλα της όμορφα καστανά μάτια, το κεφάλι της που το κρατά τόσο περήφανα στητό...΄΄
΄΄Είσαι πολύ τυχερός,΄΄ σχολίασε ο φίλος του.
΄΄Και ξέρεις τι με ενθουσιάζει πραγματικά; Ο τρόπος που πιπιλίζει το αυτί μου.΄΄
΄΄Κύριε,΄΄ παρενέβη η οικοδέσποινα. ΄΄Κατά τύχη άκουσα τα τρυφερά σας λόγια. Στην εποχή μας με τα τόσα διαζύγια, θαυμάζω τον άνθρωπο που αγαπά με τόσο πάθος τη σύζυγό του.΄΄
΄΄Τη σύζυγό μου;΄΄ είπε έκπληκτος ο κύριος. ΄΄Μα, όχι, για τη φοράδα μου μιλούσα που έρχεται πρώτη στις ιπποδρομίες!΄΄
Οι άνθρωποι ερωτεύονται άλογα, σκύλους, ζώα, μηχανήματα, αντικείμενα. Γιατί; Επειδή έχει γίνει σκέτη κόλαση ο έρωτας με τους ανθρώπους, μια συνεχής σύγκρουση – γκρίνιες, συνέχεια να τα βάζει ο ένας με τον άλλο.
Αυτή είναι η κατώτερη μορφή της αγάπης. Δεν υπάρχει κάτι το κακό εκεί, αν μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις ως σκαλοπάτι, αν μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις ως διαλογισμό. Αν μπορείς να την παρατηρείς, αν προσπαθήσεις να την καταλάβεις, με την ίδια την κατανόηση εκείνη θα φτάσεις σε ένα άλλο σκαλί, θα αρχίσεις να προχωρείς προς τα πάνω.
Μόνο στην πιο ψηλή κορυφή, όταν η αγάπη δεν αποτελεί πλέον μια σχέση, όταν η αγάπη γίνεται κατάσταση της ύπαρξής σου, ανοίγει τελείως ο λωτός και ελευθερώνεται ένα σπουδαίο άρωμα – όμως μόνο στην ψηλότερη κορυφή. Στο κατώτερο σημείο, η αγάπη είναι μια απλή πολιτική σχέση. Στο ανώτερο, η αγάπη είναι μια θρησκευτική κατάσταση συνειδητότητας.
Σε αγαπώ κι ο ίδιος. Ο Βούδας αγαπάει, ο Ιησούς αγαπάει, αλλά η αγάπη τους δεν ζητά τίποτε σε ανταπόδοση. Την αγάπη τους τη δίνουν για την απλή χαρά ότι τη δίνουν΄ δεν πρόκειται για συναλλαγή. Γι΄αυτό κι έχει ακτινοβόλα ομορφιά, γι΄αυτό κι έχει υπερβατική ομορφιά. Ξεπερνά όλες τις χαρές που έχεις γνωρίσει.
Όταν μιλώ για την αγάπη, μιλώ για την αγάπη ως κατάσταση. Δεν απευθύνεται κάπου: δεν αγαπάς αυτόν ή εκείνον τον άνθρωπο, αγαπάς απλώς. Είσαι αγάπη. Αντί να πούμε ότι αγαπάς κάποιον, θα είναι καλύτερο να πούμε ότι είσαι αγάπη. Όποιος λοιπόν είναι ικανός να τη λάβει, μπορεί να την λάβει. Για όποιον είναι ικανός να την πιει μέσα από τις άπειρες πηγές της ύπαρξής σου, είσαι διαθέσιμος – είσαι διαθέσιμος χωρίς όρους.
Αυτό είναι δυνατό μόνο όταν γίνει η αγάπη όλο και πιο πολύ διαλογιστική.
Οι λέξεις medicine (φάρμακο) και meditation (διαλογισμός) προέρχονται από την ίδια ρίζα. Η αγάπη όπως την γνωρίζεις είναι ένα είδος αρρώστιας: χρειάζεται το φάρμακο του διαλογισμού. Αν περάσει μέσα από το διαλογισμό, εξαγνίζεται. Κι όσο πιο εξαγνισμένη είναι, τόσο πιο εκστατική.
Όσσο,
Χθες το βράδυ σε άκουσα να αναφέρεσαι στο Ζεν ως την ΄΄μεγάλη ερωτική σχέση΄΄. Σπάνια όμως αναφέρεται η αγάπη ή η ευσπλαχνία στις αφηγήσεις του Ζεν ή στις ομιλίες των Δασκάλων. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Ανάντο, όταν αγαπάς έναν άνθρωπο, δεν τον παιδεύεις λέγοντάς του ΄΄Σ΄αγαπώ΄΄, όλη την ώρα΄ διαφορετικά, θα σε σκοτώσει. Υπάρχει ένα όριο στο πόσο μπορείς να ακούς το ΄΄Σ΄αγαπώ΄΄. Βαριέσαι.
Δοκίμασέ το σε έναν οποιοδήποτε εραστή και δες πόσο θα διαρκέσει η αγάπη. Ο φίλος ή η φιλενάδα θα εξαφανιστεί, γιατί μπορεί να τρως γλυκά, υπάρχει όμως ένα όριο, αλλιώς θα ακολουθήσει η αδιαθεσία.
Το Ζεν δεν αναφέρει ποτέ την αγάπη. Αυτό που κατανοώ ο ίδιος είναι ότι ο άνθρωπος του Ζεν αγαπά απλώς, έτσι όπως αναπνέει. Δεν πρόκειται για κάτι το ιδιαίτερο, δεν υπάρχει λόγος να το αναφέρει. Δεν αισθάνεσαι την αγάπη μου, παρόλο που δεν το λέω ποτέ; Θέλεις μήπως να σου το λέω ξανά και ξανά;
Το Ζεν δεν το λέει, πρόκειται για μια μεγάλη ένδειξη ότι κατανοεί. Την αγάπη δεν πρέπει να την λες αλλά να τη δείχνεις με κάθε σου κίνηση – με τα μάτια σου, με τα χέρια σου, με τη σιωπή σου. Πρέπει να ακτινοβολεί τριγύρω σου. Το ίδιο ισχύει με την ευσπλαχνία. Ούτε κι αυτή αναφέρεται.
Το Ζεν δεν γεννήθηκε στην Αμερική, όπου υπάρχουν σπουδαίοι στοχαστές, οι οποίοι μπορούν να είναι σπουδαίοι μόνον στην Αμερική, όπως ο Ντέιλ Κάρνεγκι κι ο Ναπόλεον Χιλ….
Τα βιβλία του Ντέιλ Κάρνεγκι έγιναν μπεστ σέλερ στην Αμερική, έρχονται δεύτερα μόνο μετά από τη Βίβλο. Έκανε μαθήματα κι είχε σχολεία, όπου οι άνθρωποι διδάσκονταν ότι δεν έχει σημασία αν αγαπάς ή όχι. Σημασία έχει η λέξη, η έκφραση. Ποιος μπορεί να δει το εσωτερικό σου; Πριν βγεις έξω από το σπίτι, φίλησε τη γυναίκα σου και πες, ΄΄Σ΄αγαπώ, γλυκιά μου. Θα μου λείψεις πολύ.΄΄
Μπορεί μέσα σου να κάνεις άλλες σκέψεις, τελείως αντίθετες με τούτο: ΄΄Τώρα είναι η ώρα να περάσω καλά...΄΄ Ή μπορεί να σκέφτεσαι τη φιλενάδα σου! Αλλά όλα αυτά είναι μέσα σου – η γυναίκα σου δεν ξέρει να διαβάζει τις σκέψεις. Πες το λοιπόν απλώς και δεν κοστίζει τίποτε να την φιλήσεις, τουλάχιστον τρεις φορές την ημέρα. Όταν επιστρέφεις από το γραφείο, φίλησε πάλι τη γυναίκα σου και πες της, ΄΄Σ΄αγαπώ, καλή μου.΄΄ Κι έπειτα πάλι πριν πας για ύπνο΄ μην το ξεχνάς. Αυτοί οι βλάκες σαν τον Ντέιλ Κάρνεγκι θεωρούνται σπουδαίοι φιλόσοφοι που βοηθούν τους ανθρώπους στις σχέσεις τους.
Η πραγματική αγάπη δεν έχει λόγια να εκφραστεί. Η πραγματική αγάπη είναι μια παρουσία, μπορείς να την νιώσεις. Σε περιβάλλει σαν τον άνεμο, πέφτει πάνω σου σαν βροχή. Το τριαντάφυλλο δεν λέει, ΄΄Τι όμορφο που είμαι.΄΄ Κι αν αρχίσουν τα τριαντάφυλλα να διαβάζουν τον Ντέιλ Κάρνεγκι κι αρχίσουν να σου λένε, ΄΄Πού πας, καλή μου; Σ΄αγαπώ πάρα πολύ. Κι είμαι τόσο όμορφο,΄΄ θα αναγκαστείς να πεις, ΄΄Σιωπή! Μείνε λουλούδι – μη μ΄ενοχλείς!΄΄ – τι άλλο να κάνεις;
Η ερώτησή σου είναι πολύ ακριβής. Το Ζεν είναι αγάπη και το Ζεν είναι ευσπλαχνία, αλλά δεν υπάρχει λόγος να το κάνεις μανιφέστο, να το κάνεις δήλωση. Μέσα σε απόλυτη σιωπή – η μετάδοση της λυχνίας.
Η αληθινή αγάπη δεν αποτελεί σχέση αλλά κατάσταση΄ δεν είσαι ερωτευμένος, είσαι αγάπη. Όποτε μιλώ για την αγάπη, να το θυμάσαι αυτό: μιλώ για την κατάσταση της αγάπης. Είναι πράγματι πολύ εντάξει κι η σχέση, αλλά η σχέση θα είναι ψεύτικη αν δεν έχεις φτάσει στην κατάσταση της αγάπης. Τότε η σχέση είναι όχι μόνο υποκρισία, είναι κι επικίνδυνη υποκρισία, διότι μπορεί να συνεχίσει να σε εξαπατά΄ μπορεί να σου δίνει συνέχεια την αίσθηση ότι ξέρεις τι είναι η αγάπη, ενώ δεν ξέρεις. Η αγάπη είναι κατά βάση μια κατάσταση ύπαρξης΄ δεν αγαπάς, είσαι αγάπη.
Κι η αγάπη εκείνη εμφανίζεται όχι όταν ερωτεύεσαι κάποιον. Εκείνη η αγάπη εμφανίζεται όταν πας μέσα σου – όχι με πτώση αλλά με άνοδο, ανερχόμενος προς τα πάνω, ψηλότερα από τον εαυτό σου. Είναι ένα είδος ξεπεράσματος. Ο άνθρωπος είναι αγάπη όταν είναι σιωπηλή η ύπαρξή του΄ πρόκειται για το τραγούδι της σιωπής. Ένας Βούδας είναι αγάπη, ένας Ιησούς είναι αγάπη – δεν αγαπά κάποιο συγκεκριμένο άνθρωπο, αλλά είναι απλώς αγάπη. Το ίδιο το περιβάλλον τους είναι η αγάπη. Δεν απευθύνεται σε κάποιον ιδιαίτερα, απλώνεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Όποιος έρχεται κοντά σε ένα Βούδα θα το νιώσει αυτό, θα πέσει πάνω του βροχή, θα λουστεί με κείνην. Και γίνεται τούτο δίχως όρους.
Η αγάπη δεν θέτει όρους, δεν έχει κανένα εάν, κανένα αλλά. Η αγάπη δεν λέει ποτέ, ΄΄Εκπλήρωσε αυτές τις υποχρεώσεις και τότε θα σε αγαπώ.΄΄ Η αγάπη είναι σαν την αναπνοή: όταν συμβαίνει, είσαι απλώς αγάπη. Δεν έχει σημασία ποιος σε πλησιάζει, αμαρτωλός ή άγιος. Όποιος σε πλησιάζει αρχίζει να νιώθει την αύρα της αγάπης, γεμίζει χαρά. Η αγάπη είναι ένα άνευ όρων δόσιμο – μόνον όμως εκείνοι που έχουν είναι ικανοί να δίνουν.
Ένα από τα πιο μυστήρια πράγματα σε σχέση με τον άνθρωπο είναι ότι δίνει συνεχώς πράγματα που δεν έχει. Μπορείς να δίνεις συνέχεια αγάπη, που καταρχήν δεν την έχεις, και ζητάς συνεχώς αγάπη από τους άλλους, οι οποίοι καταρχήν δεν την έχουν. Οι ζητιάνοι ζητιανεύουν από τους ζητιάνους.
Η αγάπη πρέπει πρώτα να συμβεί στο βαθύτατο πυρήνα της ύπαρξής σου. Αποτελεί την ποιότητα που έχεις όντας μόνος, ευτυχισμένα μόνος, χαρούμενα μόνος. Αποτελεί την ποιότητα που έχεις όντας ένας μη-νους, όντας σιωπηλός. Η άνευ περιεχομένου συνειδητότητα είναι ο χώρος, το πλαίσιο μέσα στο οποίο προβάλλει μέσα σου η αγάπη.
Κι όταν προβάλλει μέσα σου, είναι τόσο πολλή, είναι αβάστακτη. Η ευχαρίστηση από κείνη είναι τόσο αβάστακτη που γίνεται πόνος σχεδόν. Είναι βαριά σαν τα σύννεφα που είναι γεμάτα βροχή΄ πρέπει να βρέξουν, πρέπει να ρίξουν τη βροχή, πρέπει να αποφορτίσουν τον εαυτό τους. Όταν προβάλλει η αγάπη μέσα στη σιωπηλή καρδιά, πρέπει να τη μοιραστείς, πρέπει να τη δώσεις΄ δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς.
Κι ο άνθρωπος προς τον οποίο δίνεις την αγάπη σου δεν σου είναι υποχρεωμένος κατά κανένα τρόπο. Μάλιστα, εσύ είσαι υποχρεωμένος προς τον άνθρωπο, επειδή σε βοήθησε να απαλλαγείς από το φορτίο, μοιράστηκες μαζί του κάτι που υπήρχε μέσα σου υπερβολικά πολύ. Και η οικονομία της αγάπης είναι η εξής: όσο πιο πολλή δίνεις, τόσο πιο πολλή έχεις, γιατί μέσα στη σιωπηλή σου ύπαρξη συνδέεσαι με την ωκεανική, την θεϊκή πηγή του παντός. Και μπορείς να συνεχίσεις να τη μοιράζεσαι… όλο και περισσότερη κυλάει συνέχεια μέσα σου, βγαίνει στην επιφάνεια.
Ναι, έχεις δίκιο, η αγάπη αποτελεί τη μόνη ελπίδα για τον κόσμο. Και πλησιάζουμε εκείνη την καμπή: είτε ολικός πόλεμος είτε ολική αγάπη. Και πρόκειται για ζήτημα τού ή το ένα ή το άλλο, δεν υπάρχει τρίτη εναλλακτική. Δεν υπάρχει τώρα κάποιος συμβιβασμός, δεν μπορείς να σταθείς στη μέση. Ο άνθρωπος πρέπει να διαλέξει. Κι είναι ζήτημα ζωής και θανάτου: ο πόλεμος είναι θάνατος, η αγάπη είναι ζωή.
