Τι σημαίνει 'κεφάλι'; Και τι σημαίνει 'ο δρόμος της καρδιάς';
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι δεν υπάρχει κανείς δρόμος, είτε του κεφαλιού είτε της καρδιάς. Κάθε δρόμος σε πηγαίνει μακριά, μακριά από την αλήθεια η οποία είσαι.
Θα ήταν πάρα πολύ εύκολο αν υπήρχε κάπου μια αλήθεια. Όσο δύσκολος κι αν ήταν ο δρόμος, οι άνθρωποι θα έφταναν εκεί. Όσο πιο δύσκολη, όσο πιο μακριά βρισκόταν η αλήθεια, τόσο πιο πολλή η πρόκληση για το εγώ. Αν το εγώ τού ανθρώπου τον προκαλεί να ανέβει στην ψηλότερη κορυφή των Ιμαλαΐων, το Έβερεστ, όπου δεν υπάρχει τίποτε να βρεις, αν το εγώ τού ανθρώπου τού δίνει ώθηση να σπαταλήσει δισεκατομμύρια δολάρια για να φτάσει στο φεγγάρι, ριψοκινδυνεύοντας ζωές.... Αλλά ο άνθρωπος έφτασε στο φεγγάρι. Και ο πρώτος άνθρωπος που περπάτησε πάνω στο φεγγάρι πρέπει να φάνηκε κουτός στον εαυτό του΄ δεν υπήρχε τίποτα εκεί για το οποίο χρειάστηκε τόση προσπάθεια, τεχνολογία, προετοιμασία.
Να θυμάσαι, το εγώ θέλει προκλήσεις.
Ζει μέσω των προκλήσεων.
Γιατί τόσο λίγοι άνθρωποι μπόρεσαν να δουν φευγαλέα την αλήθεια; Γιατί δεν αποτελεί πρόκληση΄ δεν βρίσκεται εκεί πέρα, βρίσκεται εδώ, μέσα σου. Δεν χρειάζεται κάποιον δρόμο, είσαι ήδη αυτή.
Αλλά η ερώτηση έχει κι άλλη μια συνέπεια: θα είναι ποτέ δυνατό να παντρευτούν κεφάλι και καρδιά ή θα παραμείνουν για πάντα χωρισμένα; Όλα εξαρτώνται από σένα, γιατί και τα δύο αποτελούν μηχανισμούς. Δεν είσαι ούτε το κεφάλι ούτε η καρδιά. Μπορείς να κινηθείς μέσω του κεφαλιού, μπορείς να κινηθείς μέσω της καρδιάς. Φυσικά θα φτάσεις σε διαφορετικά μέρη, γιατί οι κατευθύνσεις κεφαλιού και καρδιάς είναι διαμετρικά αντίθετες.
Το κεφάλι τριγυρίζει εδώ κι εκεί, σκέφτεται, φιλοσοφεί΄ ξέρει μόνο τις λέξεις, τη λογική, τα επιχειρήματα. Αλλά είναι πολύ άγονο΄ δεν μπορείς να βγάλεις τίποτα από το κεφάλι σε ό,τι αφορά την αλήθεια, γιατί η αλήθεια δεν χρειάζεται λογική, επιχειρήματα, φιλοσοφική έρευνα. Η αλήθεια είναι τόσο απλή΄ το κεφάλι την κάνει τόσο περίπλοκη. Σε όλους τους αιώνες, οι φιλόσοφοι αναζητούσαν και έψαχναν την αλήθεια μέσω του κεφαλιού. Κανείς τους δεν βρήκε τίποτε, δημιούργησαν όμως μεγάλα συστήματα σκέψης. Έχω εξετάσει όλα αυτά τα συστήματα: δεν υπάρχει κανένα συμπέρασμα.
Η καρδιά είναι κι εκείνη ένας μηχανισμός, διαφορετικός από του κεφαλιού. Μπορείς να ονομάσεις το κεφάλι λογικό όργανο΄ μπορείς να ονομάσεις την καρδιά συναισθηματικό όργανο. Από το κεφάλι δημιουργούνται όλες οι φιλοσοφίες, όλες οι θεολογίες΄ από την καρδιά προέρχονται όλα τα είδη αφοσίωσης, προσευχής, συναισθηματικότητας. Και η καρδιά όμως στριφογυρνά γύρω από τα συναισθήματα.
Η λέξη ΄emotion΄ (΄συναίσθημα΄) είναι καλή. Πρόσεξε.... αποτελείται από το motion, την κίνηση. Η καρδιά λοιπόν κινείται, αλλά είναι τυφλή. Κινείται γρήγορα, με ταχύτητα, γιατί δεν υπάρχει λόγος να περιμένει. Δεν χρειάζεται να σκεφτεί, πηδά λοιπόν αμέσως στο οτιδήποτε. Την αλήθεια όμως δεν μπορείς να την βρεις μέσα σε καμιά συναισθηματικότητα. Το συναίσθημα αποτελεί εμπόδιο τόσο όσο και η λογική. Η λογική είναι το αρσενικό μέσα σου και η καρδιά είναι το θηλυκό μέσα σου. Η αλήθεια όμως δεν έχει καμιά σχέση με αρσενικό και θηλυκό. Η αλήθεια είναι η συνειδητότητά σου. Μπορείς να παρατηρήσεις το κεφάλι καθώς σκέφτεται, μπορείς να παρατηρήσεις την καρδιά καθώς πάλλεται από το συναίσθημα. Μπορούν να έχουν κάποια σχέση...
Συνήθως, η κοινωνία έχει κανονίσει έτσι ώστε το κεφάλι να είναι ο αφέντης και η καρδιά να είναι ο υπηρέτης, γιατί η κοινωνία είναι δημιούργημα τού νου τού ανθρώπου, της ψυχολογίας του, και η καρδιά είναι θηλυκή. Όπως ακριβώς ο άντρας κράτησε σκλάβα την γυναίκα, το κεφάλι κράτησε σκλάβα την καρδιά.
Μπορούμε να αντιστρέψουμε την κατάσταση: η καρδιά μπορεί να γίνει αφέντης, το κεφάλι μπορεί να γίνει υπηρέτης. Αν πρέπει να διαλέξουμε ανάμεσα στα δύο, αν είμαστε αναγκασμένοι να διαλέξουμε ανάμεσα στα δύο, τότε είναι καλύτερο να γίνει η καρδιά αφέντης και το κεφάλι να γίνει υπηρέτης.
Υπάρχουν πράγματα για τα οποία είναι ανίκανη η καρδιά. Ακριβώς το ίδιο ισχύει για το κεφάλι. Το κεφάλι δεν μπορεί να αγαπήσει, δεν μπορεί να αισθανθεί, είναι αναίσθητο. Η καρδιά δεν μπορεί να έχει ορθολογισμό, λογική. Σε όλο το παρελθόν βρίσκονταν σε σύγκρουση. Η σύγκρουση εκείνη αντιπροσωπεύει μόνο την σύγκρουση και τον αγώνα ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες.
Αν μιλάς με τη γυναίκα σου, πρέπει να ξέρεις ότι είναι αδύνατο να μιλήσεις, είναι αδύνατο να επιχειρηματολογήσεις, είναι αδύνατο να φτάσετε σε κάποια δίκαιη απόφαση, γιατί η γυναίκα λειτουργεί μέσω της καρδιάς. Πηδά από το ένα πράγμα στο άλλο χωρίς να νοιάζεται αν υπάρχει σχέση ανάμεσα στα δύο. Δεν μπορεί να επιχειρηματολογήσει, μπορεί όμως να κλαίει. Δεν μπορεί να είναι λογική, μπορεί όμως να φωνάζει. Δεν μπορεί να συνεργαστεί για να φτάσετε σε κάποιο συμπέρασμα. Η καρδιά δεν καταλαβαίνει τη γλώσσα τού κεφαλιού.
Η διαφορά δεν είναι μεγάλη σε ό,τι αφορά το σώμα, η καρδιά και το κεφάλι βρίσκονται λίγους πόντους μακριά το ένα από το άλλο. Αλλά σε ό,τι αφορά τις υπαρξιακές τους ιδιότητες, βρίσκονται στα άκρα αντίθετα.
Ο δικός μου δρόμος έχει περιγραφεί ως ο δρόμος τής καρδιάς, αλλά δεν είναι αλήθεια. Η καρδιά θα σου δώσει κάθε είδους φαντασίες, ψευδαισθήσεις, αυταπάτες, πλάνες, γλυκά όνειρα΄ αλλά δεν μπορεί να σου δώσει την αλήθεια. Η αλήθεια βρίσκεται πίσω και από τα δύο΄ βρίσκεται στη συνειδητότητά σου, που δεν είναι ούτε το κεφάλι ούτε η καρδιά. Ακριβώς επειδή η συνειδητότητα είναι ξέχωρη και από τα δύο, μπορεί να χρησιμοποιήσει και τα δύο αρμονικά. Το κεφάλι είναι επικίνδυνο σε ορισμένους τομείς, γιατί έχει μάτια αλλά δεν έχει πόδια, είναι ανάπηρο.
Η καρδιά μπορεί και λειτουργεί σε κάποιες διαστάσεις. Δεν έχει μάτια, έχει όμως πόδια΄ είναι τυφλή αλλά μπορεί να προχωρήσει πάρα πολύ, με μεγάλη ταχύτητα΄ φυσικά, χωρίς να ξέρει πού πηγαίνει. Δεν είναι απλή σύμπτωση ότι σε όλες τις γλώσσες τού κόσμου την αγάπη την λένε τυφλή. Δεν είναι η αγάπη που είναι τυφλή, είναι η καρδιά που δεν έχει μάτια. Καθώς ο διαλογισμός σου γίνεται βαθύτερος, καθώς αρχίζει να φεύγει η ταύτισή σου με το κεφάλι και την καρδιά, βλέπεις ότι γίνεσαι ένα τρίγωνο. Και η πραγματικότητα σου βρίσκεται στην τρίτη δύναμη μέσα σου: την συνειδητότητα. Η συνειδητότητα μπορεί να τα καταφέρει πολύ εύκολα, γιατί και η καρδιά και το κεφάλι τής ανήκουν.
Ξέρεις την ιστορία τού τυφλού ζητιάνου και του ανάπηρου ζητιάνου... Ζούσαν και οι δύο έξω από το χωριό μέσα στο δάσος. Φυσικά, ήταν ανταγωνιστές μεταξύ τους, εχθροί΄ η ζητιανιά είναι επιχείρηση. Αλλά μια μέρα το δάσος έπιασε φωτιά. Ο ανάπηρος δεν είχε τρόπο να ξεφύγει, γιατί δεν μπορούσε να προχωρήσει μόνος του. Είχε μάτια να βλέπει από πού μπορούσαν να βγουν έξω από τη φωτιά, αλλά τι να το κάνεις αυτό αν δεν έχεις πόδια; Ο τυφλός είχε πόδια, μπορούσε να προχωρήσει γρήγορα και να βγει έξω από τη φωτιά, αλλά πώς να έβρισκε το μέρος όπου δεν είχε φτάσει ακόμα η φωτιά;
Θα πέθαιναν και οι δύο μέσα στο δάσος, θα καίγονταν ζωντανοί. Ήταν τόσο επείγουσα η κατάσταση που ξέχασαν τον ανταγωνισμό τους. Σε τέτοιες καταστάσεις μόνο ο Εβραίος μπορεί να παραμείνει επιχειρηματίας και ασφαλώς οι δυο εκείνοι ζητιάνοι δεν ήταν Εβραίοι. Μάλιστα, ζητιάνος και Εβραίος είναι αντιφατικός ως όρος.
Άφησαν αμέσως τον ανταγωνισμό τους - ήταν ο μόνος τρόπος για να επιβιώσουν. Ο τυφλός άντρας πήρε τον ανάπηρο στους ώμους του, βρήκαν τον τρόπο να βγουν έξω από τη φωτιά. Ο ένας έβλεπε και ο άλλος προχωρούσε ανάλογα.
Κάτι παρόμοιο πρέπει να συμβεί μέσα σου, φυσικά με την αντίστροφη σειρά. Το κεφάλι έχει τα μάτια, η καρδιά έχει το θάρρος να προχωρήσει στο οτιδήποτε. Πρέπει να δημιουργήσεις μια σύνθεση των δύο. Και η σύνθεση, πρέπει να το τονίσω, πρέπει να είναι τέτοια που η καρδιά θα παραμείνει ο αφέντης και το κεφάλι θα γίνει υπηρέτης. Με εκείνον ως υπηρέτη έχεις ένα μεγάλο αγαθό, την κρίση σου. Δεν μπορούν να σε κοροϊδέψουν, δεν μπορούν να σε εξαπατήσουν και να σε εκμεταλλευτούν. Η καρδιά έχει όλες τις θηλυκές ιδιότητες: αγάπη, ομορφιά, χάρη. Το κεφάλι είναι βάρβαρο. Η καρδιά είναι πολύ πιο πολιτισμένη, πολύ πιο αθώα.
Ο συνειδητός άνθρωπος χρησιμοποιεί το κεφάλι του ως υπηρέτη και την καρδιά του ως αφέντη, ακριβώς το αντίθετο τής ιστορίας που σου είπα.
Και είναι τόσο απλό να το κάνει αυτό ο άνθρωπος που έχει συνειδητότητα. Μόλις αποταυτιστείς από το κεφάλι και την καρδιά και απλώς είσαι παρατηρητής και των δύο, βλέπεις ποιες ιδιότητες πρέπει να είναι ανώτερες, ποιες ιδιότητες πρέπει να αποτελούν τον στόχο. Και το κεφάλι μπορεί ως υπηρέτης να φέρει αυτές τις ιδιότητες, χρειάζεται όμως να παίρνει εντολές και διαταγές. Αυτή τη στιγμή, και επί αιώνες τώρα, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: ο υπηρέτης έχει γίνει αφεντικό. Και το αφεντικό είναι τόσο ευγενικό, τόσο πολύ κύριος, που δεν έχει αντισταθεί, έχει αποδεχτεί εθελοντικά την σκλαβιά. Το αποτέλεσμα είναι η τρέλα πάνω στη γη.
Πρέπει να αλλάξουμε την ίδια την αλχημεία τού ανθρώπου.
Πρέπει να διευθετήσουμε ξανά ολόκληρο το εσωτερικό τού ανθρώπου.
Και η πιο βασική επανάσταση θα συμβεί μέσα στον άνθρωπο όταν αποφασίζει τις αξίες η καρδιά. Δεν μπορεί να αποφασίσει υπέρ του πολέμου, δεν μπορεί να στραφεί στα πυρηνικά όπλα΄ δεν μπορεί να έχει προσανατολισμό της το θάνατο. Η καρδιά είναι ο χυμός τής ζωής. Όταν μπει το κεφάλι στην υπηρεσία τής καρδιάς, θα πρέπει να κάνει ό,τι αποφασίζει η καρδιά. Και το κεφάλι έχει τεράστια ικανότητα να κάνει το οτιδήποτε, απλώς χρειάζεται τη σωστή καθοδήγηση΄ διαφορετικά, θα τρελαθεί, θα παραφρονήσει. Για το κεφάλι, δεν υπάρχουν αξίες. Για το κεφάλι, τίποτα δεν έχει νόημα. Για το κεφάλι, δεν υπάρχει αγάπη, δεν υπάρχει ομορφιά, χάρη, υπάρχει μόνο η εκλογίκευση.
Αλλά αυτό το θαύμα είναι δυνατό να υπάρξει μόνο με την αποταύτισή σου και από τα δύο. Παρατήρησε τις σκέψεις, γιατί με την παρατήρησή σου, εξαφανίζονται. Μετά παρατήρησε τα συναισθήματά σου, τις ευαισθησίες σου΄ με την παρατήρησή σου, εξαφανίζονται κι αυτά. Τότε η καρδιά σου είναι τόσο αθώα όσο κι η καρδιά ενός παιδιού και το κεφάλι σου είναι τόσο ιδιοφυές όσο και του Άλμπερτ Αϊνστάιν, του Μπέρτραντ Ράσελ, του Αριστοτέλη.
Το πρόβλημα όμως είναι πολύ μεγαλύτερο από ό,τι μπορείς να καταλάβεις. Η κοινωνία κυριαρχείται από τους άντρες΄ ο άντρας δημιουργεί ως τώρα όλους τους κανόνες τού παιγνιδιού, η γυναίκα απλώς ακολουθεί. Και ο προγραμματισμός έχει πάει πολύ βαθιά, γιατί συμβαίνει συνεχώς επί εκατομμύρια χρόνια.
Αν συμβεί η επανάσταση μέσα στον άνθρωπο και επανενθρονιστεί η καρδιά, αν της δοθεί η σωστή της θέση ως αφέντης και το κεφάλι πάρει τη σωστή του θέση ως σπουδαίος υπηρέτης, θα επηρεάσει αυτό όλη την κοινωνική σας δομή. Το βλέπεις να συμβαίνει στην κοινότητά μου.
Η γυναίκα είναι ο αφέντης΄ δεν είναι πλέον υπόδουλη και ο άντρας δεν είναι ο αφέντης. Με ρωτούν συνεχώς οι άνθρωποι: γιατί σε όλες τις σημαντικές θέσεις έχω διαλέξει γυναίκες; Για τον απλό λόγο ότι η γυναίκα δεν θα προκαλέσει τον τρίτο παγκόσμιο πόλεμο. Είναι ιστορικό το γεγονός ότι κάθε πόλεμο τον προκαλούν οι άντρες, οι γυναίκες όμως υποφέρουν περισσότερο. Παράξενο΄ ο άντρας είναι ο εγκληματίας και οι συνέπειες συμβαίνουν στη γυναίκα! Η γυναίκα χάνει τον άντρα της, η γυναίκα χάνει τα παιδιά της. Η γυναίκα χάνει την αξιοπρέπειά της, γιατί όποτε γίνεται εισβολή σε μια χώρα, οι στρατιώτες είναι τόσο καταπιεσμένοι, ακριβώς όπως κι οι καλόγεροι... Δεν είχαν καμιά ευκαιρία σεξουαλικά όσο γινόταν ο πόλεμος. Όταν δοθεί η ευκαιρία, όταν εισβάλλουν σε μια πόλη και την κυριεύουν, η πρώτη τους επίθεση είναι εναντίον της γυναίκας.
Και ο πόλεμος δεν έχει καμιά σχέση με τη γυναίκα, βρίσκεται αυτή έξω από το παιγνίδι, το παιγνίδι είναι αντρικό, ακριβώς σαν την πυγμαχία, εκείνην όμως είναι που βιάζουν κατ΄ανάγκην. Οι στρατιώτες ποθούν να νικήσουν όχι για την δόξα τής χώρας τους, είναι μακρινό αυτό το πράγμα, τις γυναίκες τού εχθρού ποθούν να πιάσουν όσο πιο γρήγορα γίνεται. Βάζω ο ίδιος τις γυναίκες σε όλες τις σημαντικές, τις ισχυρές θέσεις. Είναι συμβολικό αυτό. Ο άντρας έχει τρομερή ικανότητα να κάνει διάφορα πράγματα, αλλά δεν πρέπει να είναι πια ο καθοδηγητής. Βρίσκεται κρεμασμένος στο κεφάλι του. Μπορεί κι εκείνος να γίνει αφέντης, αν βάλει την καρδιά του πάνω από το κεφάλι του. Γι΄αυτό ακριβώς είπα ότι όλοι οι σαννυάσιν μου είναι γυναίκες, ακόμη κι εκείνοι που είναι βιολογικά, σωματικά, άντρες. Μόλις γίνουν σαννυάσιν, έχουν αποδεχτεί μια νέα δομή, έχουν βάλει κάτι πιο πάνω από το κεφάλι τους - την καρδιά τους.
Εννοώ το εξής: ότι ακόμη και οι άντρες γύρω μου αρχίζουν να μαθαίνουν τις θηλυκές ιδιότητες. Και οι θηλυκές ιδιότητες είναι οι μόνες που αξίζει να έχεις.
Υπάρχει λοιπόν η δυνατότητα, αλλά η δυνατότητα έχει έναν βασικό όρο που πρέπει να καλυφθεί: να γίνεις πιο συνειδητός, παρατηρητής, αυτόπτης μάρτυρας όλων όσων συμβαίνουν μέσα σου. Ο παρατηρητής απελευθερώνεται αμέσως από την ταύτιση. Επειδή βλέπει τα συναισθήματα, είναι απόλυτη η βεβαιότητα ότι ΄΄Δεν είμαι τα συναισθήματα.΄΄ Βλέπει τις σκέψεις΄ το απλό συμπέρασμα είναι, ΄΄Δεν είμαι η διαδικασία των σκέψεών μου.΄΄ ΄΄Τότε ποιος είμαι;΄΄ Ένας καθαρός παρατηρητής, ένας αυτόπτης μάρτυρας. Και φτάνεις έτσι στην υπέρτατη δυνατότητα ευφυΐας μέσα σου: γίνεσαι συνειδητός άνθρωπος.
Ανάμεσα σε όλο τον κόσμο που κοιμάται, εσύ αφυπνίζεσαι, και μόλις αφυπνιστείς, δεν υπάρχει πρόβλημα. Η ίδια σου η αφύπνιση θα αρχίσει να μετατοπίζει τα πράγματα προς τις σωστές τους θέσεις. Το κεφάλι πρέπει να εκθρονιστεί και η καρδιά πρέπει να στεφθεί και πάλι. Μια τέτοια αλλαγή σε πολλούς ανθρώπους θα φέρει μια νέα κοινωνία, έναν Καινούργιο Άνθρωπο στον κόσμο. Θα αλλάξει τόσα πολλά πράγματα που δεν μπορείς να φανταστείς.
Η επιστήμη θα έχει τελείως διαφορετικό χρώμα. Δεν θα υπηρετεί πλέον το θάνατο, δεν θα φτιάχνει όπλα που πρόκειται να σκοτώσουν όλη τη ζωή πάνω στη γη. Θα κάνει τη ζωή πλουσιότερη, θα ανακαλύψει μορφές ενέργειας που μπορούν να κάνουν τον άνθρωπο πιο ικανοποιημένο, που μπορούν να κάνουν τον άνθρωπο να ζει με ανέσεις, με πολυτέλεια, γιατί θα έχουν αλλάξει εντελώς οι αξίες. Θα εξακολουθεί να λειτουργεί ο νους, αλλά κάτω από τη διεύθυνση τής καρδιάς.
O δικός μου δρόμος είναι ο δρόμος τού διαλογισμού.
Χρειάζεται να χρησιμοποιώ τη γλώσσα, δυστυχώς, και γι΄αυτό λέω ότι ο δρόμος μου είναι ο δρόμος τού διαλογισμού: ούτε του κεφαλιού ούτε της καρδιάς, αλλά της αναπτυσσόμενης συνειδητότητας, η οποία είναι πάνω και από το νου και από την καρδιά.
Αυτό είναι το κλειδί που θα ανοίξει τις πόρτες για να φτάσει στη γη ο Καινούργιος Άνθρωπος.
Osho, From the False to the Truth, Ομιλία #31
Για να συνεχίσεις την ανάγνωση στα αγγλικά, κάνε κλικ εδώ
